In Wageningen werkt een kleine groep mensen aan invloedrijk onderzoek over bos en beleid. Na tientallen berichten van mensen met zorgen over ontbossing leggen we de vraag voor aan directeuren Mark van Benthem en Jan Oldenburger.

Verschillende redenen

De discussie over het Nederlandse bosbeleid staat in de schijnwerper, na scherpe woorden van een oud-directeur van Staatsbosbeheer in de media over het kapbeleid van ’s lands grootste bosbeheerder. Jan Oldenburger volgt de discussie ook. ‘Niet alles wat gezegd wordt is waar, soms worden nuances vergeten en nog belangrijker: worden er allerlei redenen voor bomenkap op één hoop gegooid.’

Omvorming naar andere natuur

‘Eigenlijk zijn er twee redenen waar mensen zich zorgen om maken. Ten eerste worden er bomen weggehaald voor de verjonging van een bos. Ten tweede verdwijnen stukken bos doordat er plaats wordt gemaakt voor een ander soort natuur,’ stelt Oldenburger. ‘Over de manier waarop de verjonging wordt uitgevoerd verschillen de meningen. Je kunt inderdaad vraagtekens zetten bij de wijze van kappen en het bewerken van de bodem, zoals op sommige plekken is gebeurd. Maar uiteindelijk blijft dat bos, wel bos. Dat is anders bij het verdwijnen van bomen om plaats te maken voor heide en stuifzandgebieden, maar ook voor wegen, bedrijventerreinen en woningen.’

Oldenburger en Van Benthem maken zich zorgen over deze trend. Op veel plekken in Nederland wordt een deel van het bos omgevormd tot andere natuur. Het doel: de natuur deels weer in oude staat herstellen en het leefgebied voor zeldzame soorten en daarmee de biodiversiteit vergroten. Veel plekken die vroeger half open waren, zijn in de loop van vorige eeuw sterk bebost geraakt. Met subsidies zijn veel provincies en natuurbeheerders aan de slag gegaan om van dit bos weer heide- en stuifzandgebieden te maken.

‘Veelal worden hiervoor zeer goede argumenten aangevoerd. Je kunt je alleen afvragen of dit niet gecoördineerder en landelijk zou moeten worden aangepakt en rekening wordt gehouden met de koolstofbalans. Ontbossing is wat ons betreft met name onwenselijk wanneer er geen compensatie van de verloren bosoppervlakte op een andere locatie plaatsvindt. Een gedetailleerd overzicht met de locaties en oppervlaktes die worden ontbost om welke reden dan ook is niet openbaar beschikbaar. Ook de oppervlakte die niet wordt gecompenseerd, is onbekend. Terreinbeheerders zoals Staatsbosbeheer en ook Rijkswaterstaat weten dit wel en zouden dit transparant moeten maken, zodat we hier meer inzicht in krijgen,’ aldus Van Benthem.

Actieplan Bos & Hout

Dat laatste is opvallend, aangezien we tegelijkertijd óók hebben besloten dat we juist meer bos willen. In 2016 tekenden minister-president Mark Rutte samen met toenmalig staatssecretaris Sharon Dijksma het Actieplan Bos en Hout. Eén van de doelen van dit plan: 100.000 hectare meer bos in Nederland voor 2050. Ook in het klimaatakkoord staat dat voorkomen moet worden dat bos verdwijnt en dat er meer nieuw bos bij moet komen.

Ook Probos heeft het Actiepan Bos en Hout ondertekend, maar de twee directeuren weten niet of het doel uiteindelijk haalbaar is. ‘Wij maken ons zeker zorgen om ontbossing in het algemeen, maar vooral om ontbossing waarbij de verloren oppervlakte niet elders wordt gecompenseerd,’ vertelt Van Benthem ons. ‘Als we op deze voet doorgaan gaat het niet de goede kant op. Dat er bos verdwijnt om de biodiversiteit te versterken begrijp ik wel, maar als veel provincies beslissen om over te gaan tot omvormen heeft dat wél als gevolg dat er minder bos overblijft met alle gevolgen van dien voor het klimaat. Het is tegenstrijdig beleid.’

Uit onderzoek van de Wageningen Universiteit blijkt dat tussen 2013 en 2017 bij 38 procent van het totale verlies van bos omvorming naar andere natuur de oorzaak is. Dit is een fors aandeel: het is de grootste reden van ontbossing in ons land.