Marieke Kraan tipt ons in ons onderzoek Gevecht om de grond. “Bouwen, bouwen, bouwen. Maar bouwen we wel de juiste woningen en op de juiste plek?”, schrijft ze ons. De Gnephoekpolder grenst aan Alphen aan de Rijn. In 2003 stopten haar ouders daar met hun melkveebedrijf, maar Marieke, die landschapsarchitect is, woont nog steeds op het erf van de oude boerderij. Of er in de polder gebouwd moet worden is al jarenlang onderwerp van politiek gesteggel. Kort gezegd wil de gemeente Alphen aan de Rijn wél bouwen, maar de provincie Zuid-Holland niet.

Als ik Marieke Kraan spreek, wordt ze vergezeld door Ruud Hanou van vereniging ‘Maak Het Hart Niet Hard’: een club bewoners die het Groene Hart groen wil houden. De bewoners zijn gesteld op het Zuid-Hollandse polderlandschap met boerderijlinten en weids zicht op de polders en molens.

Is hun kritiek op de woningbouwplannen in de Gnephoek niet gewoon een Not-In-My-Backyard-argument? “Dat sentiment kennen we”, vertelt Marieke, “maar als je het uitlegt, snappen mensen dat dit niet de meest logische plek is om te gaan bouwen.” De Gnephoek is namelijk een laaggelegen polder onder de zeespiegel. Volgens de bewoners moet je die niet bebouwen, maar is ‘ie in de toekomst nodig om water de ruimte te geven. Ruud Hanou vult aan: “Ik snap dat mensen zeggen: ‘Mijn dochter heeft nu een woning nodig’. Maar dit is de verkeerde plek. Het ontwikkelen van de Gnephoek is kostbaar omdat er forse investeringen nodig zijn in infrastructuur, zoals aquaducten en bruggen. En bouwen op slappe veenbodem is duur.”

PROVINCIE: DE ARGUMENTEN TEGEN

De waterhuishouding is één van de redenen dat de provincie Zuid-Holland geen woningen in de Gnephoek wil, met zijn laaggelegen voormalige veengrond. Slechts ongeveer een derde van de Gnephoek zou enigszins geschikt zijn voor woningbouw. Daarnaast zijn grote delen van de polder weidevogelgebied en stiltegebied waar bouwen niet is toegestaan. De provincie zet in op binnenstedelijk bouwen en wil het Groene Hart sparen. Ook omdat er al voldoende (binnenstedelijke) plannen zijn om het geplande aantal huizen in dit gedeelte van Zuid-Holland te halen.

GEMEENTE: DE ARGUMENTEN VOOR

Daar tegenover staat de gemeente Alphen aan de Rijn: die wil graag groeien. Een woordvoerder van de gemeente laat weten: “Omdat er grenzen zijn aan de mogelijkheden voor binnenstedelijk bouwen, maken we nu ook plannen voor de jaren na 2028. […] De ontwikkeling van de Gnephoek is dus nodig om ook op langere termijn woningbouw mogelijk te maken.” Voor hen is de Gnephoek een perfecte locatie om zo’n 8000 à 9000 woningen te bouwen. Het grenst áán de stad en er is al wat bebouwing van boerderijen en bedrijven.

Gemeente en provincie zijn het dus oneens; hoe uit deze impasse te geraken?

DAN BEMOEIT DE LANDELIJKE POLITIEK ER ZICH MEE

Aan dit dossier wordt medio 2021 een slinger gegeven door de Tweede Kamerleden Koerhuis (VVD) en Terpstra (CDA). Ze dienen een motie in waarin ze de regering oproepen in gesprek te gaan met de gemeente, provincie en projectontwikkelaars. De motie wordt aangenomen.

Minister Hugo de Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening) gaat vervolgens op veldbezoek en bestelt een onderzoeksrapport bij onafhankelijk adviseur Wim Kuijken. Die adviseert om een scenario van zo’n 5500 woningen verder te onderzoeken. Ruud Hanou van vereniging ‘Maak Het Hart Niet Hard’ vindt het een vreemde gang van zaken. “Tweede Kamerleden die stemmen over een lokale woningkwestie? Die staan ver af van de lokale situatie. Of speelt het grote geld een rol?”

Vorig jaar publiceerde de Groene Amsterdammer een onderzoek [https://www.groene.nl/artikel/bouwen-in-een-badkuip] waaruit blijkt dat projectontwikkelaars een groot gedeelte van de grond in handen hebben in de Gnephoek. Als de agrarische grond een woonbestemming krijgt, dan stijgt die grond enorm in waarde. Is dat wat hier staat te gebeuren?

GAAT DE PROVINCIE HET VOLGENDE PLAN WEL GOEDKEUREN?

De minister heeft het advies van adviseur Wim Kuijken overgenomen en de komende maanden gaat de gemeente Alphen aan de Rijn dit scenario van 5500 woningen onderzoeken en uitwerken. In de tweede helft van 2023 ligt er dan een plan dat onder andere de provincie moet beoordelen.

Maar bewoner Marieke Kraan kan zich niet voorstellen dat een nieuw plan wél wordt goedgekeurd door de provincie. Zeker niet nadat ze de in december gepresenteerde instructies van De Jonge voor het Groene Hart heeft gelezen. Ondanks dat de minister dus voorstander lijkt van huizen bouwen in de Gnephoek, valt het Marieke op dat deze instructies hele andere doelen lijken te hebben. Marieke: “In het Groene Hart moeten de veengronden goed beheerd worden. Er moet een robuust watersysteem komen en de kwaliteit van het groene landschap moet worden behouden en versterkt. Dat zijn de drie hoofdopgaven van de minister. Niet dat er woningen in het Groene Hart moeten komen.” Het gaat om het programma NOVEX, waarin de landelijke overheid de provincies meegeeft hoe zij het land moeten gaan indelen.

Verandert er voor de provincie iets met deze nieuwe richtlijnen? “Nee”, laat een woordvoerder ons weten. De NOVEX sluit aan op hoe de plannen sowieso al werden beoordeeld. Bodem en water bijvoorbeeld, waren al leidend voor de provincie. Of er straks echt gebouwd gaat worden in de Gnephoekpolder, dat blijft dus nog even een vraag.

Bewoners Marieke Kraan en Ruud Hanou hopen dat hun polder groen blijft, ook omdat ze vrezen dat de rest van het Hollandse weiland dan ook vogelvrij is. Daarom zijn ze samen met zeven andere organisaties een petitie ‘Red het Groene Hart’ gestart. Hanou: “Als je ondanks adviezen van experts op zo’n onmogelijke plek wil bouwen, op laaggelegen grond en met hoge kosten voor nieuwe infrastructuur, dan is de beer los. Dan wordt heel Nederland volgebouwd.”