Hoe groot is het probleem van burenoverlast in Nederland?

‘Dat is een groot probleem. Je ziet dat echt veel mensen overlast ondervinden van hun buren. 7 procent van de mensen zegt zelfs veel overlast te ondervinden van hun buren. Dan kan je zeggen, dat is klein bier, maar in absolute aantallen is dat een leger aan mensen dat dagelijks de politie, de gemeente, corporaties en GGD belt met klachten over overlast.’

Welke overlast-verhalen hoort u zoal uit de praktijk

‘Ik zeg wel eens, het gaat van gezeur tot aan terreur. Mensen die zeggen: mijn buurman heeft een windgong en die maakt lawaai tot aan mijn buurman heeft een kettingzaag en probeert mij daarmee aan te vallen. Veel van de gevallen gaan over geluidsoverlast, intimiderend gedrag van de buren, over verwarde mensen die opeens doordraaien, gevallen van drugshandel, vervuilde woningen. Dat soort zaken.’

Wat betekent het voor mensen als je naast zo iemand woont?

‘Als buitenstaander kan je wel eens denken: zeur niet zo. Maar er is wel eens een vergelijking gemaakt met een soort chronische ziekte. Elk individueel pijnmomentje is op zich niet zo pijnlijk maar omdat je het continu ervaart, kan het je hele leven gaan beheersen. Je ziet bijvoorbeeld dat mensen veel noteren in overlast-dagboeken. Dat is ook goed want dat heb je nodig als je naar de rechter wil stappen, maar daar word je ook geen heel leuk persoon van. Je bent de hele dag gefocust op je buren en je ziet alles wat de buurman doet in een heel negatief daglicht. Het kan het leven van mensen echt ontregelen. Ze verhuizen of blijven soms gevangen zitten in hun eigen woning en voelen zich heel onveilig.’

Wat voor een mensen veroorzaken overlast?

‘Je ziet dat er onderscheid wordt gemaakt tussen ‘rakkers’ en ‘stakkers’. Sommige mensen hebben er zelf last van omdat ze ziek zijn. Dat zijn mensen die bijvoorbeeld de hele dag zitten te tikken op een verwarmingsbuis. En je hebt de rakkers, die zich specifiek richten op de buren en die het er om doen om mensen het leven zuur te maken. Daar kan ook een bepaalde persoonlijkheidsstoornis aan ten grondslag liggen.’

Vindt u dat het nu goed gaat met de aanpak van burenoverlast?

‘Tussen tien jaar geleden en nu is er veel verbeterd. Maar als je gaat kijken of er altijd de juiste instrumenten worden ingezet, dan zie je nog wel dat we een slag kunnen maken. Zeker in de snelheid. Nu kan het soms wel jaren duren voordat er uiteindelijk wat wordt gedaan. Vaak wordt gedacht dat je alleen mensen uit huis kan zetten. Dat is niet het geval, er zijn allerlei instrumenten die ervoor kunnen zorgen dat er veel eerder wordt ingegrepen.’

Wat kan de woningcorporatie allemaal doen?

‘Als de overlast wordt veroorzaakt door de huurder, dan moeten ze daar onderzoek naar doen. Dan moeten ze langs gaan en kijken: wat is de klacht en is daar bewijs voor? Kunnen we daar wat aan doen? Kunnen we praten met de mensen? En overleggen met de politie en de gemeente. En als ze dan overlast hebben geconstateerd, kunnen ze met de huurder praten, of voor een juridische actie naar de rechter voor een gedragsaanwijzing of om uiteindelijk iemand uit huis te laten zetten.’

Wat houdt zo’n gedragsaanwijzing in?

‘Een gedragsaanwijzing kan vrijwillig zijn opgelegd door de corporatie of via de rechter. Dat is een instrument waar je een op maat gemaakt verbod of gebod oplegt aan de huurder. Bijvoorbeeld: je mag geen hond meer hebben, of je moet je hond muilkorven, of je mag bepaalde personen niet meer ontvangen in je woning als je steeds overlast gevend bezoek hebt. Of: je moet een bepaalde training volgen, of er moet een behandelplan opgesteld worden.’

Gebruiken woningbouwcorporaties deze gedragsaanwijzing veel in de praktijk?

‘Je ziet dat sommige corporaties dat doen. Andere corporaties gebruiken dit nog niet, omdat ze niet weten dat het bestaat, of omdat het niet standaard in hun gereedschapskist zit.’

Hoe komt het dat veel mensen denken dat corporaties weinig aan de overlast doen?

‘Als er overlast blijkt te zijn, dan wordt er wel een waarschuwing gestuurd. En als dat niet blijkt te werken, kom je in een heel frustrerend proces. Dat wordt dossieropbouw genoemd. Dat betekent dat je een overlast-dagboek bij moet houden als klager en daarin moet je alles noteren wat je ervaart. Zo’n dossier is nodig omdat de rechter toetst of er overlast is en of het voldoende overlast is om iemand ook echt uit huis te plaatsen. Dat gebeurt niet zomaar. Je kan niet, vanwege een luidruchtig feestje, iemand uit huis zetten. Dus je ziet dat corporaties heel lang een dossier opbouwen, voordat ze uiteindelijk naar de rechter gaan.’

Wij horen dat mensen soms tientallen meldingen hebben gedaan bij hun woningcorporatie, maar niets terug horen. Herkent u dat?

‘Ik zeg wel eens: het is een soort postcodeloterij. Als je in de ene gemeente woont dan is er een heel team. Dan weet de corporatie precies wat ze moeten doen en de politie heeft goed contact met de gemeente. En in andere gemeente is dat veel minder. Dat is heel kwalijk. Corporaties zijn wettelijk verplicht om de overlast aan te pakken.’

Hoe komen corporaties aan voldoende informatie en bewijs tegen de dader?

‘Om dossier op te bouwen vragen corporaties aan een slachtoffer: houd alles bij in een dagboekje. Maar dat is vaak niet voldoende, want het is gekleurd. Het hoeft niet waar te zijn wat ze erin zetten. Dus ze gaan ook naar de politie. Of naar de gemeente. En daar is wel een probleem want vooral bij de politie, dat zijn heel gevoelige gegevens. Er zijn allerlei politieregisters die je dan moet raadplegen. En wat corporaties zien, is dat het steeds moeilijker is om die gegevens van de politie naar de corporatie te krijgen vanwege de privacyregelgeving. Informatie zit gevangen bij de politie, omdat ze die gegevens niet mogen delen. Dat is enerzijds wel goed, maar in dit geval heel frustrerend.’

Wat als er overlast is tussen buren met koophuizen? Dan is er geen corporatie om de overlast aan te pakken.

‘Vroeger was het zo dat de burgemeester alleen in uiterste gevallen iemand uit huis kon zetten. De burgemeester zat in de knel bij koopwoningen. Hij kon niets doen, behalve uiteindelijk een woning sluiten bij overlast. De burgemeester zat voor de rest met de handen in het haar. Sinds 2017 is daar verandering in gekomen. Sinds de invoer van de Wet aanpak woonoverlast kan de burgemeester nu ook eerder optreden tegen ernstige hinder en heeft hij er belangrijke extra taken gekregen. Hij kan nu eerder wat doen. Niet alleen een huis sluiten, maar bijvoorbeeld opleggen dat iemand zijn hond moet afstaan. Of bij psychische problematiek worden gedwongen om een behandelplan op te stellen. Of een heel vervuilde woning moeten opruimen. Dat soort gedragsaanwijzingen worden nu ingezet.’

Een burgemeester is er voor alle inwoners. Dan moet hij dus stelling gaan nemen voor één partij?

‘Je ziet burgemeesters wel worstelen met die nieuwe rol die ze hebben. Moet ik me overal mee bemoeien of meer een burgervader zijn? Of een veiligheidsbaas? Sommigen zeggen: ik hou me meer op afstand. Ik ben toch meer een verzoenende figuur. En anderen zeggen, als er zware overlast wordt veroorzaakt dan ga ik optreden, want dat gedrag moet consequenties hebben.’