Kleinschalig wonen voor ouderen met dementie is in trek. Particuliere initiatieven schieten als paddenstoelen uit de grond, geholpen door lange wachtlijsten voor verpleeghuizen en een voorkeur van mensen voor een huiselijke setting. Het bedrijf Dagelijks Leven dat dergelijke woon-zorg-huizen runt, springt in op de groeiende vraag. Het krijgt hoge cijfers op waarderingssite Zorgkaart Nederland en is een van de snelste groeiers in het land. Het aantal locaties steeg van 29 in 2018, toen het werd overgenomen door het Franse zorgconcern Orpea, naar 82 locaties nu. Maar familieleden en huisartsen zien ook een keerzijde: de woonzorgcentra zijn geen echte verpleeghuizen. Zij vinden Dagelijks Leven niet geschikt voor complexere gevallen. “Mijn moeder was een heel lief dementerende. Toen ze medische klachten kreeg, ging het mis”, vertelt een nabestaande.
‘Calamiteit’
In Roosendaal staat Het Beatrixhuis van Dagelijks Leven. De moeder van Els Meesters-Goossens woonde daar tot voor kort. “Mijn moeder was 5 jaar geleden de eerste bewoner. In het begin was er een gastvrouw die ’s avonds in de woonkamer zat en dat was leuk. Toen genoten ze. Mijn moeder was daar wel op haar gemak. Tot een jaar geleden.”
In het najaar deed zich ernstig incident voor in de zorg rond Els’ moeder, een ‘calamiteit’ in zorgjargon. Half september kwam de 91-jarige vrouw ten val. Maar de val bleef onopgemerkt omdat de ‘bedmelder’ niet werkte. Het apparaat, dat registreert dat iemand opstaat uit bed, gaf al een tijd geen meldingen meer. Dat was een medewerker eerder al eens opgevallen. Een calamiteitencommissie die het incident onderzocht, stelt daarom dat het onopgemerkt op de grond liggen, voorkomen had kunnen worden.
De vrouw bleek bij de val haar heup te hebben gebroken en moest naar het ziekenhuis. Na terugkeer ging het snel bergafwaarts met haar gezondheid. De val en het feit dat ze daarna aan bed gebonden was, hebben daaraan bijgedragen.
Els’ moeder overleed op 3 oktober.
“Mijn moeder was een heel lief dementerende. Zolang ze in het straatje meeliep was er nooit wat. Maar toen ze medische klachten kreeg, ging het mis,” zegt Els.
Luister naar onze radio-reportage:
Twijfels
Ook huisarts Marieke Maatjens in Roosendaal, die niet betrokken is bij dit incident maar meerdere patiënten heeft bij Dagelijks Leven, is niet blij met hoe de zorg geregeld is bij de instelling: “Wij huisartsen leveren zorg als iemand er om vraagt. En ouderen met dementie vragen natuurlijk nergens om.” Daardoor duurt het langer voordat de bewoners de zorg krijgen die ze moeten hebben. “Wij hebben onze twijfels of dit wel de optimale zorg is”, aldus Maatjens.
Zij zou liever zien dat ouderen met dementie onder de hoede komen van een specialist ouderengeneeskunde, zoals verpleeghuizen die hebben.
Dat geluid is ook te horen in Bergen op Zoom, waar twee andere vestigingen staan van Dagelijks Leven. Volgens CZ, de verzekeraar die in deze regio de langdurige zorg vergoedt, zijn de verhoudingen tussen huisartsen in Bergen op Zoom en de woonzorgcentra van Dagelijks Leven zelfs “verstoord”.
Ook de Landelijke Huisartsenvereniging (LHV) trekt aan de bel: “Het komt vaak voor dat patiënten met een verpleeghuisindicatie in kleinschalige woonzorgvoorzieningen gaan wonen zonder dat ze daar de structurele medische zorg van een specialist ouderengeneeskunde krijgen. En dat de huisarts dan verantwoordelijk wordt gehouden voor de algemeen medische zorg. Maar die is niet bekwaam voor de specialistische zorg die deze patiënten nodig hebben.”
“Bovendien”, zegt een woordvoerder, “zijn in veel gevallen te weinig (tot geen) specialisten ouderengeneeskunde beschikbaar voor consultatie en medebehandeling. Ook als het in het begin wél goed gaat, is dat helaas geen garantie. Daar krijgen we als LHV ook regelmatig vragen van bezorgde huisartsen over.”
In Bergen op Zoom kwam Hilde Machielsen er in 2019 door schade en schande achter dat niet iedereen bij Dagelijks Leven terecht kan. Haar man Jos begon ernstig te dementeren en kon niet thuis blijven wonen. Al tijdens een kennismakingsgesprek met vertegenwoordigers van Dagelijks Leven bij Jos en Hilde thuis blijkt hoe ongeremd Jos’ gedrag is: hij schopt een bal op tafel, waardoor de koffie van de Dagelijks Leven-vertegenwoordigers omvalt. “Ze wísten dat hij een druk persoon was.”
Toch wordt Jos verwelkomd en verhuist hij naar Het Markiezaathuis. Maar al na 2 dagen krijgt Hilde een telefoontje: Jos moet weer weg. “Ze zeiden: ‘Hij is te druk. Uw man is niet geschikt om bij ons in huis te wonen.’"
Personeel
Zou dat te maken kunnen hebben met het personeel? Het verloop is namelijk opmerkelijk hoog. Op 965 voltijdsbanen (fte) verlieten in 2020 459 mensen het bedrijf. Zorgprofessor Patrick Jeurissen van de Radboud Universiteit: “Ik schrik daarvan, eerlijk gezegd. Dan ben je dus continue bezig met mensen werven. Want je bent aan het groeien, maar je moet ook nog eens mensen opnieuw werven omdat er zo veel weg zijn. Ja, dit is wel heel veel.”
’s Nachts staat personeel er alleen voor. Er is per locatie met twintig bewoners een nachtverpleegkundige aanwezig. Pointer sprak een ex-medewerker die zich verwondde toen ze ’s nachts een bewoonster opving die dreigde te vallen. “Je moet iemand dan eigenlijk op de grond laten zakken, maar dat zit niet in mij. Toen is een buikwond die ik had, verergerd. Uiteindelijk moest ik geopereerd worden.”
Formeel kan in zo’n situatie de ambulante hulp van een regionale thuiszorg-organisatie worden ingeroepen, maar daar had zij in dat geval niks aan, zegt ze.
“Vanwege mijn leeftijd hoef ik geen nachtdiensten meer te doen volgens de CAO, maar ik kreeg er elf in 4 weken tijd. Als ik er vanaf wilde, moest ik het zelf oplossen, zelf ruilen. Ze waren daar niet lief voor het personeel.” Volgens deze ex-medewerker hadden bewoners het naar hun zin, maar is het “huis niet geschikt voor mensen die verder gevorderd zijn in hun dementie.”
Deze medewerker is na een half jaar weer weggegaan bij Dagelijks Leven.
In Breda belde een nachtverpleegkundige die niet wist wat ze aan moest met een opstandige bewoner zelfs de politie. “Ze kon onhandelbare cliënten niet alleen aan. En daarom liet ze ons komen”, zegt een woordvoerder van de Bredase politie.
Winst
Een echt verpleeghuis, zogeheten intramurale zorg, mag geen winst maken. Dagelijks Leven heeft van dat winstverbod geen last. Op papier is wonen en zorg gescheiden: bewoners betalen huur voor hun appartement en krijgen daarnaast een pakket intensieve thuiszorg, die vanuit hetzelfde gebouw wordt geleverd. Het gaat dan om Volledig Pakket Thuis, VPT.
Het bedrijf, dat van 29 vestigingen in 2018 groeide naar 82 nu, maakt een forse winst van 10 procent, op een omzet van € 120 miljoen. “Dat is voor deze bedrijfstak wel veel”, zegt hoogleraar toegankelijkheid en betaalbaarheid van zorg aan de Radboud Universiteit Patrick Jeurissen. “En die groei, daar zouden Apple en Facebook jaloers op zijn.”
Hij vervolgt: “Wat je ziet is dat dit soort organisaties groeien door steeds meer overnames te doen en nieuwe vestigingen te openen. Er gaat veel tijd en energie van het management naar die groei.”
Reactie Dagelijks Leven
Hoe kijkt Dagelijks Leven tegen de kritiek aan? Volgens operationeel manager Bob Huiskamp moet je in de voorvallen geen gemene deler zien. “Zoals u het schetst is het absoluut niet het geval. Dagelijks Leven stelt de kwaliteit van zorg absoluut voorop. En we zijn er trots op dat deze kwaliteit ook duidelijk naar voren komt op vele vlakken waaronder een zeer hoge waardering van de familieleden van onze bewoners en onze goede scores op het gebied van medewerker tevredenheid.”
Maar hij erkent dat het voorkomt dat een bewoner niet bij Dagelijks Leven kan blijven: “Het komt zeer zelden voor dat een bewoner niet bij ons kan blijven wonen, bijvoorbeeld vanwege gedragsproblematiek. Als dit gebeurd is, dan is dit uitermate vervelend voor de bewoner en de familie en wij doen er dan ook alles aan om dit te voorkomen.”
Huisartsen vinden de zorg niet goed geregeld, omdat ze vinden dat een specialist de hoofdbehandelaar moet zijn. Maar dat kan volgens Huiskamp niet uit, omdat de overheidsvergoeding voor Volledig Pakket Thuis daar niet op is afgestemd. “Dit is niet primair onze keuze, maar komt voort uit de wet- en regelgeving en sluit aan bij de financieringswijze die de zorgkantoren aanbieden. Wij krijgen dan ook een lager dagtarief voor de zorg dan traditionele instellingen.”
Enkele jaren geleden werd Dagelijks Leven gekocht door het Franse zorgconcern Orpea, dat in eigen land in opspraak is. Om winst te maken, zou Orpea Frankrijk bezuinigen op incontinentiemateriaal en zouden maaltijden worden gerantsoeneerd. Huiskamp zegt dat hij in de praktijk niets merkt van het feit dat Orpea eigenaar is. “Wij zijn een zelfstandig bedrijf. Ik zie in de zorg totaal geen bemoeienis of invloed van Orpea.” Intussen hebben de Franse autoriteiten besloten om de komende twee jaar alle verzorgingshuizen in Frankrijk te gaan inspecteren.
“Ondanks onze focus op kwaliteit gaat vanzelfsprekend ook bij ons weleens iets mis. Calamiteiten melden we bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en we stellen naar aanleiding daarvan op basis van een gedegen analyse een verbeterplan op die tevens met de IGJ wordt gedeeld.”
De Inspectie ziet op grond van het calamiteitenrapport over het voorval in Roosendaal geen aanleiding Dagelijks Leven nader te onderzoeken. Het bedrijf zegt maatregelen te hebben genomen om herhaling te voorkomen. Zo wordt op alle locaties van het bedrijf het personeel voorgelicht over bedmelders via een instructievideo en een folder. Dat staat in het verbeterplan naar aanleiding van het rapport.
Bij bezoeken aan filialen in Zaandam en Hoorn constateerde de Inspectie in 2018 dat de zorg grotendeels aan de getoetste normen voldeed. Toen werd gekeken naar vrijheidsbeperkende maatregelen. Maar ook hier was de dialoog met huisarts en cliënt “onvoldoende zichtbaar”. Op dit punt voldeed de zorg destijds “grotendeels niet aan de norm”, aldus de Inspectie. Maar dat had geen verdere gevolgen voor Dagelijks Leven.
