"U staat hier gewoon te jokken!’’ wierp GroenLinks-PvdA-voorman Frans Timmermans D66-leider Rob Jetten voor de voeten. D66 zou bijvoorbeeld nieuwe kankerbehandelingen niet meer willen vergoeden in de toekomst, omdat de partij het basispakket wil bevriezen. Harteloos, noemde Timmermans dat. Maar volgens Jetten is dat onzin. "Als er goede kankerbehandelingen en medicijnen zijn, zal D66 die altijd toevoegen.’’

Tijdens het RTL-lijsttrekkersdebat zondagavond ging het lang over hoe partijen de zorg in de toekomst betaalbaar willen houden. VVD-leider Dilan Yesilgöz kreeg hetzelfde verwijt als Jetten. Ook zij ontkende. Beide partijleiders verweten Timmermans dat hij mensen onnodig angst aanjaagt.

Het blijkt vooral een woordenspel. Beide kampen beweren het tegenovergestelde op basis van een rekenmodel van het Centraal Planbureau (CPB).

Hoe zit het met vergoedingen in de zorg?

Wanneer je medicijnen nodig hebt of een andere medische behandeling, wordt dat nu veelal betaald via het basispakket waar iedereen in Nederland zich verplicht voor moet verzekeren. Elk jaar wordt gekeken wat er in de basisverzekering wordt opgenomen en wat er verdwijnt. Dat is een politieke beslissing. Zo heeft de politiek bijvoorbeeld in het verleden bepaald dat de pil niet langer wordt vergoed voor vrouwen boven de 21 jaar.

Wel volgt de politiek doorgaans de adviezen van het Zorginstituut. Dat bekijkt bijvoorbeeld of nieuwe medicijnen wel genoeg levenswinst opleveren bij een patiënt.

Wat willen D66 en VVD?

Vrijwel alle partijen willen de kosten van de zorg afremmen. Nu al geven we ongeveer een kwart van alles wat we samen verdienen uit aan allerlei vormen van zorg. Door de vergrijzing en doordat er steeds nieuwe medicijnen worden uitgevonden stijgen die kosten elk jaar.

D66 en VVD willen die stijging van de kosten afremmen. Dat doen ze onder andere door "het door de basisverzekering verzekerde pakket te sluiten en de inhoud ervan te bevriezen", zo staat te lezen in het rapport dat het Centraal Planbureau (CPB) heeft gemaakt over de verkiezingsprogramma’s van de verschillende partijen. In dat rapport moeten partijen tot in detail aangeven hoe zij de plannen in hun programma’s willen betalen. De besparing moet in 2030 een half miljard euro opleveren.

Overigens blijkt uit het CPB-rapport dat SGP, Volt, ChristenUnie en JA21 precies hetzelfde voorstellen. Het CDA ook, maar die zegt er expliciet bij dat "een beperkt deel van de nieuwe geneesmiddelen of behandelmethoden" toch aan het basispakket moet kunnen worden toegevoegd. Die partij boekt dan ook een lagere bezuiniging in op het basispakket.

De partij van Timmermans wil niet bezuinigen op de zorg, maar die partij zegt er dan weer niet bij hoe de hogere uitgaven aan defensie in de toekomst betaald moeten blijven worden.

Wat zegt het CPB erover?

Het CPB waarschuwt in zijn rapport dat de maatregel die onder andere D66 en VVD voorstellen ertoe zal leiden dat "nieuwe behandelmogelijkheden en geneesmiddelen die de zorg duurder maken, niet meer vergoed zullen worden uit het basispakket". Dat zal ertoe leiden dat rijke mensen zich die medicijnen nog wel kunnen veroorloven en arme mensen niet.

Wel zegt een woordvoerder van het CPB dat dit een theoretische uitleg is. Het gaat om het ‘duurder’ maken van de zorg. Het kan ook zo zijn dat een nieuwe behandeling de zorg juist goedkoper maakt. Maar de ervaring leert dat nieuwe behandelingen vaak duurder zijn dan reeds bestaande behandelingen.

Navraag bij de partijen leert dat zij willen dat de totale kosten van het basispakket niet langer toenemen. Het gaat hen niet om het weren van nieuwe medicijnen. Een woordvoerder van D66 noemt het voorbeeld van een voorraadkast: als er een nieuw potje in komt, moet er een oud potje uit. Ook de andere partijen die bevriezingen van het basispakket voorstellen benadrukken dat.

Conclusie: Timmermans niet helemaal gelijk

Wanneer je het CPB-rapport leest, staat er inderdaad dat D66 en VVD nieuwe uitvindingen in de zorg niet meer willen vergoeden. Maar dat is de boekhoudkundige uitleg die het CPB aan het voorstel geeft, zeggen de andere partijen. Wat er via het basispakket wordt vergoed, is altijd een politieke keuze.

Wanneer D66 en VVD beloven dat nieuwe kankermedicijnen wel degelijk nog vergoed blijven worden in de toekomst, betekent dat volgens hun eigen plannen dat er iets ánders niet meer wordt vergoed uit het basispakket. De partijen willen immers het totale bedrag bevriezen dat we uitgeven aan het basispakket. Wat er dan niet meer vergoed wordt in de toekomst, zeggen de partijen er niet bij. Ook kan het zijn dat partijen in de toekomst willen dat er voor bepaalde behandelingen een hogere eigen bijdrage wordt gevraagd aan patiënten.

Dus ja, D66, VVD en andere partijen willen ook nieuwe kankermedicijnen blijven vergoeden. Maar wanneer zij dat doen zullen zij het mes in andere delen van het basispakket moeten zetten om de kosten niet te laten stijgen.

Deze factcheck komt voort uit een samenwerking met het Algemeen Dagblad. In aanloop naar de verkiezingen maakt Pointer factchecks in samenwerking met AD en de aangesloten regionale titels.