"Je zou denken dat als er mensen in een ruimte zijn met covid-19, dat die besmette deeltjes in de lucht worden gecirculeerd door de airco.” We bellen Klaas* omdat hij ons eerder mailde naar aanleiding van ons onderzoek naar werken in de kantoortuin. Hij is één van de vele tipgevers die last heeft van het binnenklimaat op zijn kantoor. Zijn verhaal brengt ons op de vraag: kunnen virusdeeltjes en bacteriën van een zieke collega zich via zo’n centraal luchtsysteem verspreiden door het kantoor?
De klachten van Klaas hebben niets te maken met een virus dat zich verspreidt via het ventilatiesysteem. Maar wel met de lúcht die wordt verspreid. “Het slaat meteen op mijn ogen. Na twee uur krijg ik een droge keel en op het moment dat ik hoofdpijn krijg, ga ik naar huis.” Maar wat zijn de gevolgen als ín die lucht ook bacteriën of virussen rondwaren?
Niet ziek door bacteriën verspreid door airco
Voor de meeste bacteriën hoef je sowieso niet heel bang te zijn. “Mensen zitten onder de huidbacteriën. Je moet een heel zwakke weerstand hebben, wil je daar ziek van worden,” zegt Piet Jacobs, binnenmilieu-expert en verbonden aan TNO. “In de onderzoeken die ik heb uitgevoerd bleek altijd dat de concentratie micro-organismen (bijvoorbeeld bacteriën en schimmels, red.) ín een gebouw lager was dan buiten. Dit komt omdat de luchtfilters in het ventilatiesysteem de micro-organismen van buiten afvangen. Een uitzondering hierop zijn de huidbacteriën, deze zien we binnen wel in hogere concentraties dan in de buitenlucht. Wij konden in onze onderzoeken niet aannemelijk maken dat je ziek kan worden van bacteriën die door de airco worden verspreid. Je moet wel jaarlijks minstens één keer de filters vervangen.” Bij de verspreiding van virussen ligt het iets anders. Jacobs: “Niemand weet of je via de lucht besmet kan worden met covid-19. Het algemene idee is nu dat je besmet raakt via huidcontact en druppeltjes in de directe nabijheid van een persoon. Het is nog steeds niet duidelijk of het zich verder via de lucht verspreidt.”
Lucht met virusdeeltjes afvoeren
En omdat dat niet duidelijk is, kan je maar beter het zekere voor het onzekere nemen, vindt Francesco Franchimon. Hij is gepromoveerd aan de TU Eindhoven op gezonde gebouwinstallaties en weet alles van ventilatie. In zijn proefschrift uit 2009 schrijft hij over wat de beheerders van gebouwen het beste kunnen doen als er een pandemie uitbreekt. En dat is: stoppen met lucht opnieuw laten circuleren. “Als je een virus bij je draagt en je hoest, dan verdampt een groot deel van de druppeltjes tot druppelkernen. Die komen in de lucht en blijven lang zweven. Als je vervolgens de lucht recirculeert, pomp je die druppelkernen rond.” Veel ventileren om zoveel mogelijk virusdeeltjes af te voeren uit de ruimte is verstandig. Maar die lucht moet niet terúg het gebouw inkomen, omdat verspreiding via de lucht niet uitgesloten kan worden, zegt Franchimon. “Ten tijde van deze pandemie of influenza moet je het gebouw zo instellen dat er geen lucht wordt gerecirculeerd. Je moet dus wel blijven ventileren, dus de lucht verversen, maar je moet de afgevoerde lucht niet hergebruiken. De meeste gebouwen kunnen recirculatie uitzetten, maar dat kost wel meer geld omdat dit meer energie vraagt.” Hij weet ook nog wel een meer rigoureuze maatregel: “Van de kantoortuin terug naar aparte kamers is ook een goede optie. We leren in deze dagen heel goed om op afstand te werken.”
Geen risico nemen
De grote vraag is: hoeveel coronadeeltjes zijn noodzakelijk om iemand ziek te maken, zegt Franchimon. “Virusdeeltjes blijven úren in de lucht zweven, maar er is minder goed iets te zeggen over hoeveel virusdeeltjes nodig zijn om iemand ziek te maken. Omdat we dat niet weten, moet je het voorzichtigheidsbeginsel hanteren.” Oftewel meer ventileren en geen risico nemen met recirculatie is zijn advies.
Gebouwen met automatische deuren
Franchimon kijkt door de coronacrisis nog verder dan alleen de ventilatiesystemen in kantoorgebouwen. “We moeten überhaupt de hele gebouwde omgeving weer eens onder de loep nemen. Bijvoorbeeld alle contactpunten in kantoren, alles wat we de hele dag aanraken. We vertrouwen voor onze gezondheid op vaccins en antibiotica. Maar tegen deze pandemie kunnen we niks doen, we hebben het niet onder controle met normale maatregelen. Misschien moeten we gebouwen ontwerpen waar alles automatisch gaat, zoals bijvoorbeeld het openen van deuren en alle kranen contactloos uitvoeren. Willen we nog met zijn allen in een kantoortuin zitten tijdens zo’n infectieuze uitbraak?”
* De echte naam van Klaas is bekend bij de redactie.
