Voor ons project VET, waarin we ontrafelen hoe moeilijk het is om gezond op te groeien, onderzoeken we wat kinderen op school eten. Dat varieert behoorlijk. Vooralsnog is Nederland namelijk een land van zelfmeegebrachte broodtrommels en voorverpakte 10-uurtjes.

Toch komt er steeds meer aandacht voor schoolmaaltijden. Er zijn namelijk zorgen over kinderen die met honger op school komen. Ėn er zijn zorgen over het overgewicht onder kinderen. Beide staan gelijke kansen in de weg. En beide lijken we te kunnen tegengaan met een gezonde maaltijd op school. Pilotprojecten met schoollunches en beweegprogramma’s in Limburg laten zien dat kinderen na 4 jaar gezonder waren, dat het pestgedrag afnam en dat kinderen hun school met een 9 waardeerden, waar dat eerder een 7- was.

Meer lezen over het pilotproject in Limburg?

Staatssecretaris Van Ooijen van Volksgezondheid schreef vorige week aan de Tweede Kamer dat hij verkent hoe meer scholen hiermee aan de slag zouden kunnen. Maar is daar eigenlijk wel draagvlak voor? Als we publiceren over een eventuele maaltijd op school zien we verschillende reacties, variërend van positief:

Tot ‘nergens voor nodig’:

Wat ook opvalt, zijn de reacties uit het buitenland. Leena schrijft bijvoorbeeld:

En Karlijn stuurt ons het weekmenu van haar kind dat in Frankrijk op de basisschool zit. Daarop zien we onder andere ‘haricot verts’ (sperziebonen), ‘taboulé’ (Libanese salade) en ‘filet de poisson à la sauce homardine’ (vis met kreeftensaus).

Ook in België en Frankrijk is op school warm lunchen heel gewoon, schrijven Adriana en Jeannette.

Dit werpt de vraag op: zijn Finland, Frankrijk en België de uitzonderingen of zijn wij dat? We zoeken door en stuiten op een ander recent pilotproject met schoollunches, ditmaal in Amsterdam, Lunteren en Vlaardingen. Onderzoekers van de Wageningen University en de VU Amsterdam zetten daarvoor op een rij welke Europese landen eigenlijk een schoollunch hebben. Daar zien we dat meer landen wél een lunch hebben, dan níet.

In Zweden, Finland en Estland is de lunch zelfs onderdeel van het schoolcurriculum, lezen we in het onderzoek. Waarom kiezen landen daarvoor? Wat levert het op? We maken een uitstapje naar Zweden, waar de overheid al sinds het begin van de 20ste eeuw schoolmaaltijden aanbiedt in sommige gemeenten. Het lunchprogramma is daarna steeds verder uitgerold en sinds 1970 krijgen alle Zweedse kinderen eten op school. De visie achter de schoolmaaltijden is het tegengaan van honger en armoede, en het zorgen voor gelijke kansen voor alle kinderen.

Langer en meer inkomen

De vraag is: werkt het ook? In Zweden zijn ze inmiddels zo lang bezig met de schoollunch dat ze er wel wat over kunnen zeggen. We bellen met Petter Lundborg, economisch wetenschapper aan de Lund University. Hij verzamelde gegevens van 1,5 miljoen Zweedse kinderen. Een deel kreeg in de jaren ‘60 wel een schoolmaaltijd, het andere deel niet. Lundborg zocht de kinderen, inmiddels zestigers, voor zijn onderzoek weer op om te kijken hoe het nu met ze ging en of er verschillen waren. Lundborg: “Leerlingen die 9 jaar lang schoolmaaltijden hadden gekregen werden gemiddeld een centimeter groter, studeerden langer en gingen vaker naar de universiteit dan leerlingen die geen toegang hadden gehad tot de schoolmaaltijden.”

Een misschien nog wel concreter verschil was te zien in hun financiële situatie: “Het inkomen van kinderen die meededen aan het schoollunchprogramma was uiteindelijk 3 procent hoger dan dat van kinderen die geen schoollunch kregen. En bij kinderen uit arme gezinnen was dat verschil relatief het grootst met 6 procent.”

De maaltijden lijken dus een nivellerend effect te hebben. Werden de kinderen ook minder snel te zwaar en ziek toen ze ouder werden? “We zagen wel dat de mannen als jongvolwassenen gezonder waren bij hun registratie voor de militaire dienst. Maar verder hebben we geen verschillen gezien. Daar moet ik wel bij zeggen dat die populatie pas zestig is en ziektes vaak vanaf die leeftijd ontstaan. We doen graag vervolgonderzoek als ze ouder zijn.”

Nederland: Broodje hagelslag

Lundborg denkt dat de onderzoeksresultaten interessant zijn voor landen als Nederland. Een land dat, net als Zweden, rijk is en waar schoolkinderen in principe geen gebrek aan eten op tafel hebben, maar waar het ouders soms wel ontbreekt aan kennis en tijd voor gezonde eetgewoonten. “Ik heb zelf een paar jaar in Nederland gewerkt", licht de wetenschapper toe. “En ik was verbaasd over de witte boterhammen met hagelslag die collega’s aan de universiteit elke dag naar binnen werkten.”

De Zweedse verzorgingsstaat heeft wat hem betreft veel waar voor z’n geld gekregen met de introductie van het gezonde lunchprogramma. “Het is niet perfect. Ook hier is veel discussie over hoe de lunch eruit moet zien, maar dat de gezonde lunch Zweedse kinderen verder helpt, is wel duidelijk. Daar kunnen andere landen wellicht van leren.”