Verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen gelooft niet dat een hoge straf op appen achter het stuur zal voorkomen dat chauffeurs hun telefoon tijdens het rijden gebruiken. ‘Als men het idee heeft het bijna altijd ongestraft te kunnen doen, gaat de dreiging van een hogere straf nauwelijks helpen.’ We spreken Tertoolen voor ons onderzoek naar Verkeersveiligheid.
Als het aan minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) ligt komt er een maximum gevangenisstraf van twee jaar te staan op het vasthouden van de telefoon achter het stuur. Volgens de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) gebruikt 62 procent van de automobilisten wel eens tijdens het rijden de telefoon, bijvoorbeeld om een bericht te lezen. Volgens het SWOV is de kans op een ongeluk zes maal hoger als de automobilist de mobiel in de hand heeft. Gaat de dreiging van een gevangenisstraf mensen van hun kennelijke verslaving afhelpen?
Volgens Tertoolen hebben straffen op zich wel zin. ‘Onze hersenen zijn ingesteld op beloning en op het vermijden van straf.’ Maar dan moet er wel gehandhaafd worden. ‘Mensen moeten wel het gevoel hebben: Als ik dat ding pak, dan pakt de politie mij.’ Maar volgens Tertoolen is de kans om betrapt te worden op dit moment zo klein dat zelfs een potentiële gevangenisstraf weinig indruk zal maken op de appende automobilist.
Adrenalineshot
Het is volgens Tertoolen dan ook moeilijk om een dergelijke collectieve gedragsverandering te bewerkstelligen. De aantrekkingskracht van de likes, comments en appjes is simpelweg te groot. Als we een berichtje krijgen, willen we dat nú lezen, niet als we weer veilig stilstaan. ‘Het beloningssysteem in je hersenen is erop ingericht dat je direct wilt reageren, en niet dat je na een lange periode thuis tot actie over gaat. Het is een adrenalineshot, waardoor je lichaam impulsief reageert.’
‘Het beloningssysteem in je hersenen is erop ingericht dat je direct wilt reageren.'
Tertoolen pleit daarom voor een andere weg dan die van de zware straffen, vergelijkbaar met de strijd tegen het roken. Door jarenlange campagnes is de roker inmiddels verbannen op tal van plaatsen. Tertoolen: ‘Je moet een heel lang traject in van bewustwording. Maar op de korte termijn helpt vooral een hogere pakkans.’
De drang om continu de telefoon te checken is bij velen van ons dus te groot om daar zomaar mee op te houden. Maar we willen wel dat het nú veilig wordt op de weg. Volgens Tertoolen kan dat het beste door het appen simpelweg onmogelijk te maken tijdens het rijden. ‘Er is techniek waarbij je niet kan appen en Facebooken maar waarbij de telefoon nog wel gebruikt kan worden voor de navigatie.’ Tertoolen doelt op de zogenoemde Safedrivepod, een apparaatje ter grootte van een munt dat ervoor zorgt dat de telefoon deels onbruikbaar is tijdens het rijden.
Boeven vangen
Volgens Tertoolen kan een hele hoge straf voor appen achter het stuur nog een ander, onbedoeld, effect hebben. Straffen werken volgens hem alleen preventief als iedereen de straf gepast vindt. Wanneer iedereen in je omgeving het terecht vindt dat je zwaar gestraft wordt, zal je eerder je gedrag aanpassen. Andersom, als veel mensen een straf onterecht vinden of buitenproportioneel (gevangenisstraf voor een appje), zal er veel weerstand komen tegen de maatregel. Bij kleine snelheidsbekeuringen zijn er bijvoorbeeld nogal eens twijfels over, vertelt Tertoolen. ‘Wanneer er massaal vraagtekens worden gezet bij het grote aantal bekeuringen dat wordt uitgeschreven roepen mensen al snel: ‘De politie moet maar eens boeven gaan vangen'. Als je voor appen een zwaardere straf zou krijgen dan voor inbraak bijvoorbeeld, druist dat sterk in tegen ons gevoel van rechtvaardigheid.’
Ik houd je op de hoogte!
Wil je graag op de hoogte gehouden worden van ons onderzoek? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief.
