Kan Nederland zonder Tata Steel? Onze enige overgebleven staalfabriek, de oude hoogovens en ‘trots van Noord-Holland’? Die vraag stellen wij in ons onderzoek naar de zogenaamde grafietregens die het bedrijf het afgelopen half jaar heeft uitgestoten. Dit heeft tot veel overlast geleid in de omliggende dorpen, maar de vraag of het bedrijf dan maar dicht moet roept weerstand op in de regio IJmond.
Vorige week plaatsten een aantal inwoners van het dorp Wijk aan Zee een advertentie in de Volkskrant. De boodschap: ‘Premier Rutte, help ons te beschermen tegen dit bedrijf, anders wordt dit het nieuwe ‘Groningen’.’ Die advertentie roept veel boze reacties op. Mensen die eerst graag willen meewerken aan ons onderzoek en de uitzending over de problemen in de regio, trekken zich terug. Ze zijn bang dat alle negatieve aandacht het dorp in een kwaad daglicht stelt.
Nieuwe stad in plaats van Hoogovens: Havenstad IJpoort
Tata Steel heeft een omzet van ongeveer 5 miljard euro. Het is daarmee een top 40-bedrijf in Nederland. Er werken 9000 mensen voor het bedrijf. Indirect wordt geschat dat nog eens 18.000 mensen hun boterham kunnen verdienen dankzij Tata Steel. Veel mensen reageren daarom ook heftig ontkennend als de vraag gesteld wordt of we ook zonder het bedrijf kunnen. Maar niet iedereen.
Pieter van Duijn is projectontwikkelaar en architect en woont in Wijk aan Zee in de gemeente Beverwijk. Hij heeft een alternatief plan ontwikkeld voor Tata Steel: ‘Ik woon al bijna 65 jaar in de regio en ik heb veel last van de stof en de narigheid van het bedrijf. Als projectontwikkelaar ben ik eens gaan nadenken: hoe kan ik daarmee omgaan? Ruim tien jaar geleden was er sprake van een fusie van het toenmalige Corus (vorige eigenaar Hoogovens, red.) met de huidige eigenaar Tata Steel. Het bedrijf was eigenlijk verliesgevend. Ik heb toen al een alternatief plan ontwikkeld voor wat we met dat terrein zouden kunnen doen.’
Groot tekort woningen
Nadat het plan een tijd in de kast heeft gelegen besluit hij het de afgelopen jaren te actualiseren. In het alternatieve plan van Van Duijn verrijst er op het terrein van Tata Steel (ongeveer 1000 voetbalvelden groot) een enorm nieuw woon-, werk- en recreatiegebied aan de kust. Het moet plek bieden aan 200.000 mensen. In plaats van staal maken, moeten er scholen, winkels en bedrijven komen die veel meer banen opleveren dan Tata Steel. En daarbovenop moeten er tienduizenden woningen komen voor mensen die geen huis kunnen vinden in de Randstad, of die de Randstad willen ontvluchten.
Volgens van Duijn is het een haalbaar plan, want: ‘Tata Steel heeft maar één eigenaar. Die moet je uitkopen. Vervolgens moet je de bodem saneren en dan kan je aan de slag. De nieuwe stad is dichtbij Amsterdam en aan de kust. Er kan veel meer met dit gebied dan dat er nu gebeurt, en tegelijk kunnen we geen of minder vervuiling uitstoten. Er is een heel groot tekort aan woningen in de regio, en de toekomstige stad ligt direct aan zee. Dat levert dus veel op.’
Dat klinkt het wat onrealistisch. Waarom zou Tata Steel dichtgaan? Juridisch is er geen aanleiding. De fabriek produceert ruim 7 miljoen ton staal per jaar en is een van de schonere en meest innovatieve staalfabrieken in de wereld. Politici verklaren om de haverklap dat ze trots zijn op het bedrijf en de gemeente waar Van Duijn woont. Beverwijk nam begin vorig jaar nog een motie aan om alles te doen om het bedrijf te helpen om te voorkomen dat er banen verloren gaan. Het bedrijf zelf geeft ook geen enkele indicatie dat het wil verhuizen.
Handhaving
Toch denkt Van Duijn dat het kan lukken. Hij denkt dat als overheden strenger zouden optreden het bedrijf inmiddels al gesloten zou zijn, of zwaarder onder druk zou staan omdat het bedrijf op dit moment geregeld op de vingers wordt getikt. Inmiddels zijn er wel al 28 dwangsommen opgelegd het overtreden van de milieuregels, zo schreven we eerder maar dat heeft nog geen einde gemaakt aan de grafietregens. Van Duijn: ‘Eigenlijk past in 2019 zo’n grote staalfabriek niet meer in stedelijk gebied. Als er geen alternatief is valt er niets te kiezen en kan er geen maatschappelijke discussie plaatsvinden of we dit met z’n allen nog langer willen. Indien de ambtenaren op het gemeentehuis gewoon hun werk doen volgens de huidige regelgeving is de fabriek binnen een jaar stilgelegd. Maar dat durven ze niet omdat ze denken dat er geen alternatief is. Je ziet het de laatste maanden nu er weer overlast is van de uitstoot. Mensen komen ertegen in opstand. Je moet dit niet meer willen.'
