Tot voor kort was het in Nederland onmogelijk voor homoparen om voor deze vorm van hoogtechnologisch draagmoederschap in aanmerking te komen.

‘Dat er zoveel belangstelling is betekent niet dat we ook iedereen gelijk in behandeling kunnen nemen. In de praktijk blijkt het traject zeer complex en zijn er nog veel (medische en juridische) onzekerheden,’ legt Marieke Schoonenberg uit. Zij is medisch directeur van Nij Geertgen en is de eerste gynaecoloog in Nederland die het aandurft om deze stap te zetten.

Huiverig

Tot vorig jaar konden alleen heteroparen onder zeer strikte medische voorwaarden terecht in de IVF-kliniek van het Amsterdam UMC. Hoewel de beroepsvereniging voor gynaecologen NVOG al in 2016 op het standpunt stond dat IVF-draagmoederschap onder strikte voorwaarden ook mogelijk zou moeten zijn voor homoparen, waren IVF-klinieken huiverig om dit in de praktijk te brengen. Daar kwam eind vorig jaar dus verandering in.

Zorgvuldige screening

‘Op dit moment zijn er twee homostellen die zowel een draagmoeder, als een eiceldonor hebben weten te vinden. En waarmee we dus ook daadwerkelijk het traject kunnen starten.’ Vertelt Schoonenberg. Maar er zitten veel haken en ogen aan. Zowel de draagmoeder als haar partner moeten psychologisch en medisch gescreend worden. ‘De draagmoeder gaat een groter risico aan omdat ook de eicel niet haar eigen genetisch materiaal is. Er is dus meer risico op complicaties als hoge bloeddruk, vroeggeboorte en zwangerschapsvergiftiging. En we moeten ook zeker weten dat de draagmoeder in staat is om het kindje uiteindelijk af te staan. De screening moet dus heel zorgvuldig gebeuren.’ Ook de Raad voor de Kinderbescherming wordt al vroegtijdig in dit proces betrokken om het belang van het kind te waarborgen. Eén draagmoederbehandeling kost met alle medische en juridische counseling rond de twintig- tot dertigduizend euro.

Medisch ethische dilemma's

‘Voor ons is hoogtechnologisch draagmoederschap ook nieuw. Het IVF-traject is uiteraard wel bekende materie. Maar de juridische kant bijvoorbeeld, is veel complexer,’ vervolgt Schoonenberg. ‘Bijvoorbeeld: wie draagt de eindverantwoordelijkheid als er iets fout gaat? Een draagmoeder zou door complicaties tijdens de zwangerschap arbeidsongeschikt kunnen raken. Wie zorgt er dan financieel voor haar?’ Voor Schoonenberg, en haar team, zijn dat ingewikkelde juridische kwesties die zij vooraf wil tackelen. Maar er komen ook ingewikkelde medisch ethische vragen op haar pad. Want niet alleen homo- en heterostellen melden zich bij de kliniek, ook alleenstaande transgenders zouden via een draagmoederconstructie een genetisch eigen kind willen krijgen. 'Dat vind ik persoonlijk hele complexe situaties die wij in de beginfase nog niet aangaan. Dan krijg je dus gezinsconstructies waarbij je moeder biologisch ook je vader is. Wellicht dat we in de toekomst deze groep wel zouden willen helpen maar dat is voor ons nu nog echt een brug te ver.’

Alleen meest duidelijke indicaties

'We gaan nu dus vooral voor de meest duidelijke indicaties,' vervolgt Schoonenberg. ‘Dus de draagmoeder moet glansrijk door een (onafhankelijke) medische screening komen. De psycholoog, die uitvoerige gesprekken met de draagmoeder heeft, moet 100 procent overtuigd zijn dat de vrouw in staat is het traject te ondergaan. En ook de partner van de draagmoeder moet volledig achter de beslissing staan. Dit zijn nu al uitdagingen op zich. Vorig jaar november hebben we gezegd dat we van start gaan met deze nieuwe behandeling. En pas afgelopen week is de eerste draagmoeder medisch gescreend. We willen hier absoluut niet lichtzinnig over doen.’

Tekort aan draagmoeders

‘Je ziet dan ook dat heel veel stellen en ook draagmoeders terugdeinzen als ze van ons horen hoe lang en intensief het traject is maar ook welke risico's het met zich meebrengt.’ En daarnaast ziet gynaecoloog Schoonenberg nog een ander groot struikelblok waar stellen met een kinderwens tegenaan lopen: draagmoeders en eiceldonoren zijn heel moeilijk te vinden. Het is verboden om hiertoe (commercieel) op te roepen. ‘We zien dat stellen voornamelijk aangewezen zijn op een zus of schoonzus die dit traject met hen wil aangaan. En die moet ook maar net medisch geschikt zijn.‘

Groen licht

‘Op dit moment hebben in totaal drie stellen (waaronder ook een heteropaar, red.) nu groen licht van ons, zij worden komende maanden uitvoerig gescreend. Hopelijk zal dit volgend jaar tot de eerste IVF-draagmoederzwangerschap in onze kliniek leiden,’ besluit Schoonenberg.