We zijn niet de enigen die onderzoek doen in Groningen. Studente Hasse van der Veen zwierf vorig jaar 4 maanden door de provincie om meer te horen over de sociale gevolgen van de gaswinning. Ze sprak met 31 gedupeerde Groningers, zes politici en bestuurders, drie (oud-)NAM-medewerkers en vijf deskundigen.
We krijgen een mail van studente Hasse van der Veen. Ze vroeg zich af hoe het zó kon escaleren tussen de burgers en de overheid in Groningen, en besloot het te onderzoeken voor haar studie Sociale Wetenschappen. Het resultaat was een scriptie van ruim 25.000 woorden en een acht op haar bul. Van der Veen: ‘Vooral de machtsspanningen intrigeerden me. Er is een moment geweest na de beving bij Huizinge dat de overheid en de NAM de problemen in Groningen serieuzer leken te nemen.Toch liep dat weer mis. Hoe kan het dat partijen niet dichter bij elkaar komen?’
Geografische en emotionele afstand zorgen voor escalatie
In haar scriptie gaat ze dieper in op die vraag, vertelt ze aan de telefoon als we haar bellen om meer te horen. Ze beschrijft de sociale effecten van de gaswinning, en de invloed van de volgens haar 'neoliberale houding' van de overheid daarop. Die twee dingen samen zorgen voor een vicieuze cirkel van onzekerheid, meent de studente: ’De staat en de NAM zwaaien in Den Haag en Assen (hoofdkantoor van de NAM, red.) met technische rapporten en wetenschappelijke kennis. Terwijl burgers in Groningen elke dag weer een stukje van hun woningwaarde zien verdampen met de komst van nieuwe scheuren. Het lukt die werelden niet om bij elkaar te komen.’
Wat is dat eigenlijk? Neoliberaal?
Daar zijn verschillende definities van. Tegenwoordig wordt het begrip niet zelden geassocieerd met kritiek van extreem links. Maar dat is niet Van der Veens uitleg. Zij ziet neoliberalisme als een politiek-economisch gedachtegoed waarin individualisme en deregulering centraal staan. De neoliberale staat legt - in tegenstelling tot de verzorgingsstaat - meer individuele verantwoordelijkheid bij de burger.
Deze geografische én emotionele afstand zorgt voor escalatie, legt Van der Veen uit. ‘In het systeem waarin we leven, komt de staat ook niet op voor haar burgers. De staat heeft immers dezelfde belangen als de NAM. Ze maken gebruik van een kosten-batenanalyse.’ Voor neoliberale partijen lijkt het maximaliseren van economische groei de belangrijkste beslisfactor te zijn, schrijft Van der Veen in haar scriptie. Tegelijkertijd is het individu zelf verantwoordelijk voor het eigen welzijn. ‘Maar de juridische procedures die Groningers zouden moeten voeren om hun welzijn weer op orde te krijgen, kunnen ze niet allemaal betalen,’ licht Van der Veen toe. Al met al maakt het Groningers onzeker over hun status, en onzeker over de toekomst.
Nieuwe vorm van Gronings verzet: samen met indianen
Een deprimerende conclusie voor de Groningers, zo lijkt het. Hoe nu verder? Volgens Van der Veen ligt de oplossing in zogenoemde 'actieve berusting': ‘Hierbij focussen mensen op niet-aardbeving-gerelateerde, meer beheersbare delen van hun leven. Door het aannemen van deze houding krijgen mensen een gevoel van zelfbeschikking terug, wat kan leiden tot hernieuwde energie om zich tegen het gaswinningsbeleid te verzetten.’ Ze denkt dat dit een manier is voor Groningers om uit hun onzekerheid te ontsnappen.
Ook constateert ze dat het voor Groningers nuttig kan zijn om zich te verenigen met andere groepen op het moment dat die dezelfde belangen hebben: ‘Zoals internationale milieugroeperingen die het gebruik van fossiele brandstoffen terug willen brengen. Of een indianenstam in de VS die land moet inleveren voor de aanleg van een pijpleiding en zo ook in een strijd terechtkomt met de neoliberale overheid.’ Ze verwijst naar de Sioux-stam Standing Rock die zich aansloot bij een protestpicknick in Groningen in 2017. ‘Zulk verenigd verzet kan voor meer (internationale) aandacht zorgen, wat kan leiden tot meer politieke druk op verandering en hopelijk een einde aan de cirkel van onzekerheid.’
