“In het maatschappelijke debat over online shaming leggen mensen de verantwoordelijkheid nog vaak bij het slachtoffer”, zegt Marijke Naezer, zelfstandig onderzoeker die verbonden is aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. “Terwijl diegenen die echt verantwoordelijk zijn, de plegers, buiten beeld blijven.”

We spreken haar voor ons lopend onderzoek naar het ongewenst en online verspreiden van naaktbeelden, oftewel online shaming.

Daders ongestraft
Naezer die al jarenlang onderzoek doet naar jongeren, seksualiteit en sociale media, concludeert dat de plegers zich door deze benadering juist gesteund voelen. Ze komen er vaak mee weg, ondervindt ze. Want hoewel het ongewenst verspreiden van foto’s met blote lichamen strafbaar is (als de verspreider weet dat dit nadelig is voor degene op de foto), blijven de daders vaak anoniem en ongestraft, terwijl de slachtoffers juist de schuld krijgen en opgescheept zitten met gevoelens van schaamte.

Naezer: "En dat laatste sterkt de daders juist weer in hun daden. Dan hadden ze maar geen pikante beelden moeten maken, is de gedachte.”

Bekijk onze vorige uitzending over online shaming:

Online shaming kan grote gevolgen hebben, zo blijkt uit de verhalen van mensen die hebben ervaren hoe naaktfoto’s waar hun naam bij stond viraal gingen.

“Onder de foto was mijn naam getagd en een link geplaatst naar het filmpje waarbij stond: trekt zich af op 4-jarig meisje”, vertelt Mathijs wiens naaktbeelden viraal gingen nadat hij weigerde 500 euro te betalen aan de dame die hij op Facebook leerde kennen. Al zijn vrienden en online contacten kregen het te zien.

Aangifte
“Ik zat op dat moment in de auto toen het gebeurde”, zegt Mathijs. “Ik reed heel hard. De enige uitweg die ik zag was mezelf dood rijden.” Door de wijze raad en goede steun van zijn ouders, parkeerde hij de auto langs de kant van de weg, kwam hij op adem en is het nooit zover gekomen. Ook deed hij aangifte, maar de politie heeft de dader nooit te pakken gekregen.

“Er zijn nu bijna geen consequenties voor de plegers, alleen voor de slachtoffers”, concludeert Naezer. “En de slachtoffers krijgen nog vaak de schuld ook. We moeten meer kijken naar het plegerschap in plaats van het slachtofferschap. Daar ligt de verantwoordelijkheid. Dat is een cruciale omslag die noodzakelijk is om deze vorm van seksueel geweld écht aan te pakken.”

Niet veroordelen
Volgens Naezer hoort het delen van pikant getinte foto’s ook bij de ontwikkeling van pubers. “Het hoort bij hun leven en kan allerlei positieve betekenissen voor ze hebben. Jongeren hebben groot gelijk dat ze pikante beelden delen. Het gaat pas fout als iemand hier misbruik van maakt”, zegt Naezer. “Je moet het delen van naaktfoto’s dan ook niet veroordelen of verbieden.”

Naezer pleit ervoor om het delen van pikante foto’s uit de taboesfeer te halen, bijvoorbeeld door goede voorlichting op scholen te geven aan jongeren, over de positieve kant van jezelf blootgeven. Ze vindt dat er meer aandacht moet komen voor bijvoorbeeld privacy, over het al dan niet instemmen met de beelden, en hoe je omgaat met seksueel getint beeldmateriaal van anderen.

En als het misgaat, moeten docenten weten hoe ze het gesprek aangaan, aldus Naezer. “Maar scholen moeten ook het geld en de expertise hebben om het te faciliteren”, zegt ze. “Scholen kunnen bewustwording creëren via activiteiten als escaperooms of theatervoorstellingen, ik zie mooie dingen gebeuren. Maar het moet wel structureel zijn, het is niet een onderwerp wat je in een paar uurtjes aftikt.”