Zorgen om het klimaat

“Op mijn achttiende werd ik namens Nederland jongerenvertegenwoordiger Mensenrechten en Veiligheid bij de Verenigde Naties”, vertelt Hajar. In die rol ging ze in gesprek met jongeren over hun toekomst en vertegenwoordigde ze hun ideeën en zorgen op internationale conferenties. “Bij de Verenigde Naties in New York ontmoette ik iemand uit Kiribati, een eilandstaat in de Stille Oceaan. Ze vertelde me dat door gevolgen van de klimaatverandering haar land over 50 jaar waarschijnlijk niet meer bestaat door de stijgende zeespiegel.”

Dit gesprek was voor haar een kantelpunt, waardoor ze zich realiseerde dat het klimaat niet alleen iets technisch is dat wordt uitgedrukt in cijfers en grafieken. “Het heeft veel invloed op de menswaardigheid van ons bestaan. Mensen kunnen hun woon- en leefplek verliezen. Vanaf dat moment dook ik in het onderwerp. Ik ging er mensen over spreken, en ging me inlezen. Het werd me duidelijk dat de klimaatcrisis een menselijke crisis is.”

Aanhoudend droogte door klimaatverandering

Tijdens en na haar rol als jongerenvertegenwoordiger leerde Hajar veel over hoe wereldwijde klimaatverandering op verschillende plekken tot problemen leidt. “Kijk naar Afghanistan. De VN heeft vastgesteld dat de aanhoudende droogte daar rechtstreeks te maken heeft met klimaatverandering. Door mislukte oogsten raken gezinnen in armoede. Sommige mensen huwelijken hun dochters uit of verkopen hun nieren om te overleven.”

Ook Nederland merkt al de gevolgen. “De overstromingen in Limburg in 2021 kostten meer dan een miljard euro. Dat is directe schade door de klimaatcrisis. En dan hebben we het nog niet eens over hittegolven, droogteperiodes of verlies van biodiversiteit die we nu al ervaren.”

Kantelpunten in het klimaat

Klimaatwetenschappers onderzoeken al jaren zogenoemde kantelpunten in het klimaatsysteem. “Wetenschappers hebben vastgesteld dat we onder 1,5 graad opwarming moeten blijven”, zegt Hajar. “Als we daarboven komen, zijn veel gevolgen van klimaatverandering onomkeerbaar. Zelfs als je daarna nul CO2 uitstoot, wat natuurlijk niet mogelijk is, kun je het niet meer terugdraaien.” Een van die kantelpunten werd recent bereikt, toen bleek dat koraalriffen in grote getallen sterven door opwarming van de aarde.

Deze onomkeerbare gevolgen kunnen tekorten aan drinkwater of voedsel zijn, bijvoorbeeld door mislukte oogsten. “Er zijn nu al conflicten over de toegang tot water, en waterschaarste, armoede en conflict kunnen in de toekomst het nieuwe normaal worden. Niet alleen ver weg, maar ook hier in Nederland. Dit kan ook indirect ontstaan via economische onrust, migratiestromen en spanningen om hulpbronnen.”

Klimaatactie is geen liefdadigheid

“Het wrange is dat veel van de klimaatcrisis wordt veroorzaakt door landen die er zelf het minst onder lijden. We zullen dus niet alleen moreel, maar ook praktisch moeten handelen,” zegt Hajar. Ze vindt het pijnlijk dat er vaak wordt gedacht dat het Westen vooral anderen helpt met het oplossen van de klimaatcrisis. “Dat klopt niet”, zegt ze. “Afrika stoot maar 3 tot 4 procent van de wereldwijde CO2 uit, maar draagt wel de zwaarste gevolgen. Ondertussen blijven rijkere landen de grootste vervuilers.”

“Klimaatactie is geen liefdadigheid. We doen dit omdat we zelf de schade hebben veroorzaakt, en anders onze eigen toekomst op het spel zetten.”

De overheid moet het voortouw nemen

Volgens Hajar ligt de grootste verantwoordelijkheid bij de politiek. Die moet duidelijk sturen op klimaatbeleid, de energietransitie versnellen en duurzame bedrijven een eerlijker speelveld geven. Ze ziet dat economisch liberale partijen zeggen dat de markt het zelf moet regelen, maar ondertussen miljarden aan fossiele subsidies uitdelen aan vervuilende bedrijven. “Duurzame ondernemers krijgen die steun vaak niet.”

Tijdens het Pointer Verkiezingsdebat reageerden verschillende politici op de vraag hoe Nederland de klimaatdoelen moet halen. CDA’er Harmen Krul vindt dat er in Nederland te veel gepraat en te weinig gedaan wordt. “Wij willen schone lucht, en we willen bedrijven helpen verduurzamen”, zei hij. Volgens hem is het positief dat de overheid twee miljard euro uittrekt voor Tata Steel, zodat Nederland zelf groen staal kan produceren in plaats van het te importeren.

Jesse Klaver (GroenLinks-PvdA) betwijfelt echter of Tata Steel echt wil verduurzamen. “Uit de plannen blijkt dat nog niet”, zei hij. “Ik snap niet dat politici hier enthousiast over kunnen zijn.”

Daarnaast waarschuwt Hajar voor de groeiende hoeveelheid desinformatie die over het klimaat wordt verspreid, soms ook door politici zelf. “In de campagnetijd zie je bij sommige partijen filmpjes waarin cijfers worden verdraaid of halve waarheden worden gebracht, puur om electoraal te scoren.” Politici moeten volgens haar meer verantwoordelijkheid nemen voor wat ze verspreiden, en het onderwijs moet jongeren beter leren kritisch denken.

Samen met andere jongeren heeft Hajar daarom ook het netwerk 2100 opgericht. Met dat netwerk willen ze jongeren een plek geven in bestuurskamers, in raden van toezicht of commissarissen van grote bedrijven. “Daar worden beslissingen genomen over beleid, investeringen en duurzaamheid. Jongeren moeten daar een stem krijgen, juist omdat het hun toekomst is. We willen een leefbare en waardige samenleving voor iedereen – ook in 2100.”

“Je kunt als individu gerust invloed hebben”, gaat Hajar verder. "Door minder fast fashion te kopen, bewust om te gaan met consumptie, maar vooral door te beseffen dat wij samen het systeem vormen. We kunnen dat systeem als individuen verantwoordelijk houden én veranderen — door ons uit te spreken, door maatschappelijk betrokkenheid, en door te gaan stemmen op 29 oktober.”