In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober vroegen Pointer (KRO-NCRV) en NAV (Omroep Zwart) in een steekproef aan jongeren welke thema’s hun stem bepalen. Uit reacties van 641 jongeren die deelnamen, in de leeftijd 18 tot 24 jaar, blijkt dat zij de woningnood met stip op nummer 1 zetten. Voor 80 procent van hen is dit een bepalend thema bij het uitbrengen van hun stem. Daarnaast zijn ook geld en inkomen, het klimaat en (mentale) gezondheid doorslaggevende onderwerpen.
De hoge huurprijzen en het gebrek aan beschikbare woonruimte zorgt voor stress onder de jongeren die onze vragenlijst invulden. Jongeren ervaren het onder alle omstandigheden als moeilijk om een woning te vinden. Het probleem speelt niet alleen in de huursector, maar ook bij het kopen van een huis. Of je nu alleen bent, samenwoont, student bent of hoogopgeleid: een oplossing zien jongeren niet. Een deelnemer schrijft: “Ik ben zelf woningzoekende in een regio waar de ‘goedkope’ huur appartementen 1000 euro per maand kosten. Ik voel me kansloos.”
Gebrek aan beschikbare woonruimte
Jongeren zijn genoodzaakt om langer dan gewenst bij hun ouders te blijven wonen, maar voor sommigen is ook dat simpelweg geen optie. “Ik slaap al een half jaar op de bank van een vriend”, aldus een van de jongeren. Daarnaast zorgt de woningnood ervoor dat jongeren het gevoel hebben dat hun ontwikkeling vastloopt.
Jongeren hebben geregeld het gevoel dat ze geen eerlijke kans krijgen om een woning te bemachtigen. Zowel voorrang van statushouders op een woning, als de populariteit van expats als huurders worden door sommigen van hen genoemd.
Uit ons onderzoekdossier woonproblemen blijkt dat expats vaak populair zijn als huurders in de particuliere huursector. Hierdoor vissen lokale woningzoekenden, waaronder jongeren, achter het net.
De oproep van jongeren aan de politiek is duidelijk: pak de woningcrisis voor ons aan. Zoals één van hen het formuleert: ‘’Dit is het grootste probleem van Nederland. We hebben concrete oplossingen nodig.’’
Alles wordt duurder
Na wonen staat geld en inkomen in de poll bovenaan de lijst van thema’s waar jongeren hun stem op baseren. Voor 48 procent is dit thema zelfs bepalend. Stijgende prijzen en een minimumloon dat daarbij achterblijft zit deze jongeren dwars. Een deelnemer vat het samen: “Het jongerenloon is niet meer van deze tijd. Ik had als 18-jarige meer vaste lasten dan mijn collega van 23 jaar. Toch verdiende zij het dubbele van wat ik verdiende. Waarom moet er een verschil in leeftijd zitten? Sparen is ook moeilijk op deze manier."
Jongeren maken zich ook zorgen over schulden die ze door geldgebrek mogelijk opbouwen, vooral hun studieschuld. “Het lijkt bijna alsof schuld bij jong zijn hoort tegenwoordig. Ik ken geen enkele andere jongere zonder schuld, en dan heb ik het niet alleen over een studielening.”
Uit onderzoek van Pointer bleek eerder dat als jongeren (18-25 jaar) eenmaal één schuld hebben, daar vaak nieuwe bij komen. Volgens ons onderzoek betekent dit voor bijna de helft van de jongeren dat betalingsproblemen rondom de zorgpremie het begin vormen van een schuldenopstapeling.
Klimaat en toekomst
Klimaat en milieu wordt ook door bijna de helft (47 procent) van de jongeren in de poll genoemd als een belangrijk verkiezingsthema. De urgentie klinkt duidelijk door in de antwoorden: “We zien de aarde sterven voor onze ogen.” Jongeren vinden dat Nederland meer moet investeren in het klimaat, en een innovatieve voorloper moet worden in klimaatbeleid. De deelnemers maken zich vooral zorgen om de toekomst, en “willen een leefbare wereld voor hun kinderen”.
Ook refereert een van de jongeren aan de klimaatdoelen van 2030, waarbij EU-landen afspraken hebben gemaakt over het beperken van klimaatverandering, waaronder een vermindering van broeikasgasuitstoot. “Er moet veel meer aandacht naar het klimaat. We moeten ervoor zorgen dat we de klimaatdoelen behalen. Het is al bijna 2030. Nederland, doe hier iets mee.”
Met het dossier ‘klimaatverandering’ doet Pointer onderzoek naar de ernst van de klimaatverandering.
(Mentale) gezondheid
Bijna 40 procent van de jongeren noemt (mentale) gezondheid als bepalend thema. Vooral de lange wachtlijsten in de GGZ en in de transgenderzorg vallen op in hun antwoorden. Zo vertelt iemand: “De wachtlijsten bij de GGZ zijn veel te lang. Een goede gezondheid is belangrijk om goed mee te draaien in de maatschappij. Ik maak me zorgen om de hoeveelheid zelfdodingen.”
Eerder dit jaar onderzocht Pointer de lange wachtrijen voor zorg bij eetstoornissen. Hieruit bleek dat de wachtrijen voor het zesde jaar op rij zijn opgelopen. In 2021 sprak de toenmalig staatssecretaris van Volksgezondheid, Paul Blokhuis, al over ‘code zwart’ in de anorexiazorg.
Daarnaast zien jongeren die een zorgopleiding volgen ook dat de wachtlijsten oplopen. Ze wijzen ook naar de bezuinigingen: minder geld voor zorg betekent meer druk op zo wel patiënten als zorgpersoneel. “Uit ervaring weet ik hoe pittig het is om te werken in de zorg. En hoe belangrijk het is om goede zorg te krijgen. Beide componenten verliezen elkaar uit het hoog. Er moet meer aandacht komen voor dit onderwerp. Ik maak me zorgen: hoe gaat Nederland er over 10 jaar uitzien? We moeten investeren in mentale gezondheidzorg.”
Onderwijs onder druk
Met 39 procent staat ook onderwijs hoog op de agenda. Jongeren maken zich zorgen over de kwaliteit en betaalbaarheid ervan. Bezuinigingen hebben volgens hen geleid tot achteruitgang, en de financiële drempels om te studeren worden steeds hoger. Zoals een jongere stelt: “Het is onbetaalbaar als je uit huis bent – geen aanvullende beurs krijgt, en ook niks van je ouders. Er wordt van studenten verwacht dat ze zichzelf financieel ondersteunen met lage lonen. Dit zorgt ook voor een hogere studiedruk.”
Daarnaast maken sommige jongeren zich zorgen om passend onderwijs. Iemand schrijft: “Momenteel zitten er te veel kinderen thuis of op niet passend onderwijs.”
In december 2024 maakte Pointer TV een uitzending over leerlingen die langdurig thuiszitten. Uit schattingen blijkt dat ruim twintigduizend kinderen niet in beeld zijn bij gemeenten, en dat er voor deze groep geen passend onderwijs is.
Gaza-Israël
Voor bijna een kwart van de jongeren speelt de oorlog in Gaza en Israël een doorslaggevende rol bij hun stemkeuze. Uit de antwoorden blijkt dat het thema hen sterk bezighoudt.
Veel deelnemers wijzen op de verantwoordelijkheid van Nederland. Ze vinden dat de regering sancties tegen Israël moet overwegen en dat er meer druk moet komen om het geweld te stoppen. De ondertoon is duidelijk: oorlog hoort niet. Zoals een deelnemer schrijft: “Mensenlevens zouden altijd boven politieke ruzies moeten staan.”
‘Er wordt toch niet naar ons geluisterd’
Een groot deel van de jongeren die onze enquête invulde, heeft weinig vertrouwen in politiek Den Haag. Ruim 71 procent voelt zich niet serieus genomen door de politiek. Bijna 80 procent gelooft bovendien niet dat er daadwerkelijk iets wordt gedaan aan de problemen waar jongeren mee kampen. Ondanks het gebrek aan vertrouwen in de politiek heeft slechts 1 procent van de jongeren niet gestemd. Het overgrote deel van de jongeren heeft wel gestemd, of mocht bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen nog niet stemmen.
De frustratie klinkt duidelijk door in de antwoorden. Een jongere schrijft: “Wanneer nemen jullie ons nou eens serieus? Ik ga niet stemmen, want er wordt toch niet naar ons geluisterd.” Veel jongeren benadrukken dat politici vooral hun beloftes moeten nakomen, en iets moeten doen aan de groeiende polarisatie in de maatschappij die zij ervaren.
Steekproef onder jongeren
De korte vragenlijst stond eind juli online en richtte zich op jongeren tussen de 18 en 24 jaar. In totaal vulden 641 jongeren de poll in. Het gaat om een niet-representatieve peiling, maar de uitkomsten geven wel een scherp beeld van wat de jongeren belangrijk vinden.
Pointer verkiezingsdebat: de stem van jongeren
Pointer organiseert op dinsdag 30 september het Pointer Verkiezingsdebat. Jongeren gaan daarbij rechtstreeks in gesprek met Jesse Klaver (GroenLinks-PvdA), Harmen Krul (CDA), Eric van der Burg (VVD) en Jan Paternotte (D66). De thema’s wonen, klimaat, geld en inkomen, en Gaza zullen besproken worden.
Het Pointer Verkiezingsdebat wordt om 20.30 uur live uitgezonden vanuit Den Haag, bij KRO-NCRV op NPO 1.
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
