De stijgende vraag komt volgens het UWV door een ‘hogere arbeidsmarktdeelname, een hogere AOW-leeftijd en een na-effect van de coronapandemie’. Daardoor zijn er in Nederland meer mensen aan het werk en verwacht de uitvoeringsorganisatie dat voor ‘2025 en de jaren erna’ de vraag naar arbeidsongeschiktheidsbeoordelingen zal blijven toenemen: “We kunnen deze vraag niet opvangen, daarom lopen de achterstanden op en dat leidt tot grotere uitvoeringsproblematiek.”

Stelselverbeteringen

Het UWV lag de afgelopen maanden flink onder vuur door verkeerd berekende WIA-uitkeringen. Uit onderzoek van het Algemeen Dagblad bleek dat tienduizenden uitkeringsgerechtigde mensen jarenlang verkeerde bedragen ontvingen. Op dit moment is het UWV bezig met de voorbereidingen voor een hersteloperatie.

Tegelijkertijd onderzoekt de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Eddy van Hijum de mogelijkheden om structurele problemen rondom de WIA – de wet die arbeidsongeschiktheidsuitkeringen regelt – op te lossen. Dat doet hij op basis van de bevindingen van de commissie OCTAS, die in opdracht van Van Hijum’s voorganger minister Karien van Gennip onderzocht hoe mensen in het arbeidsongeschiktheidsstelsel vastlopen. De belangrijkste bevindingen: het stelsel is veel te complex en vooral mensen met een laag inkomen zijn de dupe van de huidige regels. Zij hebben bijvoorbeeld twee keer zoveel kans om geen uitkering te krijgen als mensen met een hoog inkomen.

Maar mogelijke verbeteringen van het arbeidsongeschiktheidsstelsel worden door de toenemende vraag ‘moeilijker’ te implementeren, blijkt uit de antwoorden van het UWV. De uitvoeringsdienst vraagt de minister om ‘fundamentele politieke keuzes’ te maken. Het opvolgen van de aanbevelingen van de commissie OCTAS is volgens het UWV ‘dringend nodig’ omdat het stelsel ‘niet meer doet wat het beoogt’.

Miljarden gezocht

OCTAS berekende ook hoeveel het kost om het huidige stelsel te verbeteren: 1 à 2 miljard euro. Maar het is nog niet duidelijk waar dit geld vandaan moet komen. Het kabinet heeft namelijk geen geld gereserveerd voor grote aanpassingen, erkent Van Hijum desgevraagd: “Daar moeten we ons nog over buigen. Maar we zullen eventuele financiële gevolgen welwillend tegemoet zien.”

Navraag bij het ministerie van Financiën leert dat er vanaf volgend jaar alleen jaarlijks een potje van tussen de honderd en tweehonderd miljoen euro voor ‘groepen in de knel' wordt gereserveerd. Dit geld kan worden gebruikt om knelpunten in het arbeidsongeschiktheidsstelsel op te lossen, maar ook voor de Participatiewet, Toeslagenwet, Caribisch Nederland of werkende armen (kinderopvang). Voor ‘eventuele wensen voor extra uitgaven’ moet de minister ‘conform begrotingsregels’ dekking zoeken, laat het ministerie van Financiën weten. Ook sluit het ministerie van Financiën niet uit dat het UWV juist te maken krijgt met bezuinigingen, maar benadrukt: "ministeries gaan zelf over de invulling hiervan."

Bekijk hieronder de uitzending van Pointer over het UWV en de WIA terug: