Een aantal maanden geleden liet Jim Visser nietsvermoedend zonnepanelen plaatsen aan de voorkant van het dak van zijn woning in Bergen op Zoom. ‘Goed voor het milieu én goed voor de portemonnee’, dacht hij. Maar even later wordt Jim op de vingers getikt door de gemeente. Zijn zonnepanelen moeten eraf en anders volgt een boete van 2500 euro. De reden: de zonnepanelen tasten het cultuurhistorische karakter van binnenstad aan. Daarbij had hij eerst een vergunning moeten aanvragen, al had hij die van de gemeente nooit gekregen.

Beschermd stadsgezicht

Het huis van Jim is namelijk een van de 237.000 woningen in Nederland die vallen onder een beschermd stads- of dorpsgezicht. Dit betekent dat er bijzondere regels gelden voor wat je met een woning mag doen. Zo mogen er binnen beschermde stadsgezichten in de meeste gemeenten geen zonnepanelen in het zicht liggen, en zeker niet zonder vergunning. Onbegrijpelijk, vindt Jim. Zijn woning ligt aan de rand van het centrum, grenst aan een snackbar en kijkt uit op een groot parkeerterrein. “Wat is hier dan zo’n mooi historisch stadsgezicht?” Maar de gemeente buigt voorlopig niet mee.

“Als gemeente Bergen op Zoom hebben we beleid gemaakt en daar proberen we ons zo goed mogelijk aan te houden”, vertelt wethouder duurzaamheid Petra Koenders ons. “Dit is nou eenmaal onderdeel van het centrum waarvoor wij hebben afgesproken dat er geen zonnepanelen op komen. Maar we zijn heel blij dat we voor alle inwoners die in het centrum wonen een alternatief hebben.”

Alternatief?

Met dit alternatief doelt de wethouder op de mogelijkheid om zonnepanelen op een bedrijfsloods te leggen, net buiten de stad. Inwoners van het beschermde stadsgezicht van Bergen op Zoom kunnen hier ‘zonparticipaties’ kopen, een soort aandelen in zonnepanelen, om zo toch een steentje bij te kunnen dragen aan een beter klimaat. Een goede oplossing, zou je denken. Zo blijft het cultuurhistorische karakter van de beschermde binnenstad bewaard, én kan iedereen toch zijn eigen zonne-energie opwekken.

Alleen: op de twee zonneparken is vooralsnog maar ruimte voor maximaal 120 huishoudens, een fractie van de 2761 huishoudens waarvoor dit volgens de wethouder bedoeld is. Het eerste bedrijfsdak ligt inmiddels vol, en voor het tweede dak komt Jim nou net niet in aanmerking. Hij komt mogelijk in aanmerking voor een derde dak, maar dat moet nog worden gerealiseerd.

Jim is niet de enige inwoner van een beschermd stadsgezicht wiens duurzaamheidsambities botsen met de erfgoedregels van de gemeente. Ook in andere steden kampen burgers met dit probleem.

Deventer ‘skyline’

Heel even lagen er vorig jaar zonnepanelen op het dak van Marco Slingerland, die sinds een aantal jaar woont in de beroemde ‘skyline’ van Deventer. In tegenstelling tot de Bergse Jim deed Marco alles keurig volgens het boekje. Hij informeerde bij de gemeente, kreeg toestemming en plaatste samen met zijn onderbuurvrouw dertien zonnepanelen op het dak van zijn woning binnen het beschermde stadsgezicht. Toch moesten zijn panelen weer naar beneden. Een ‘inschattingsfout’, noemt de gemeente het. Want zonnepanelen zijn hier helemaal niet welkom.

“Wij zijn heel zuinig op dit stadsgezicht”, vertelt Bart Vermeulen ons, adviseur erfgoed bij de gemeente Deventer. ”Als je hier overal allerlei zaken gaat toevoegen dan wordt het uiteindelijk heel rommeling en onrustig. Dus nee, dit is echt één van de plekken waarvan we zeggen hier moet je dat niet willen.”

Duurzaamheidsambities

Maar hoe rijmt dit besluit met de ambitieuze duurzaamheidsambities van de gemeente? In 2030 wil de hele gemeente Deventer energieneutraal zijn, wat betekent dat de hele stad draait op duurzaam opgewekte energie, waaronder zonne-energie. Van een gemeente met zulke groene ambities zou je misschien verwachten dat zonnepanelen op ieder dak welkom zijn, ook in het historisch stadsgezicht.

“Nee”, zegt Vermeulen stellig. “Wij kiezen ervoor om de afweging te maken tussen erfgoed en duurzaamheid, en op deze plek kiezen we voor erfgoed. De afweging daarin kunnen we uitleggen, en iemand kan het daar mee eens of niet mee eens zijn, maar uiteindelijk maken wij een beleid en daar staan we achter.”

Weerstand

Wat heeft het voor gevolgen als gemeenten de groene ambities van inwoners zo in de kiem smoren? Volgens gedragswetenschapper Gerdien de Vries, die als klimaatpsycholoog onderzoek doet aan de TU Delft, kan dit ervoor zorgen dat het vertrouwen van burgers in de gemeente vermindert. “Dat zou heel jammer zijn, want dit zijn juist de voorlopers en de ambassadeurs. Die wil je als gemeente natuurlijk behouden.”

Inmiddels heeft Marco zich bij het besluit van de gemeente neergelegd, al hoopt hij dat de gemeente ooit nog eens een andere keuze maakt. “Ook met zonnepanelen blijft het uitzicht nog steeds prachtig.” De kosten voor zijn zonnepanelen heeft de gemeente volledig vergoed.

En Jim? Die geeft voorlopig nog niet op. Eind januari krijgt hij te horen of hij zijn zonnepanelen definitief van het dak moet halen.

Benieuwd hoe andere gemeenten omgaan met zonnepanelen binnen beschermde stads- en dorpsgezichten? Kijk zondag 16 januari om 22.10 uur naar Pointer op NPO2.