De overheid zet de laatste jaren in op zo lang mogelijk thuis wonen. Volgens minister Helder (Langdurige Zorg) is dat nodig omdat er steeds minder zorgpersoneel is om voor de groeiende groep ouderen te zorgen. Bovendien is het ook de nadrukkelijke wens van veel ouderen zelf, aldus de minister. Mantelzorgers zullen daarbij ook meer en meer hun steentje moeten gaan bijdragen in het zorgen voor hun naasten.

Volgens Blom moet de overheid zich vooral niet rijk rekenen met de inzet van mantelzorgers. Ze ziet nu al dat de draagkracht van deze ‘informele zorgverleners’ regelmatig onder druk staat door onopgeloste pijn binnen het gezin. “Soms is de mantelzorger er überhaupt niet omdat er geen goede band is met vader of moeder. Of staan oude pijn en kinderwonden goede en liefdevolle zorg in de weg,” betoogt Blom. “Als jij bijvoorbeeld het gevoel hebt dat je vader je vroeger niet zag staan, dan kan dat in zo’n zorgsituatie ineens in alle heftigheid naar boven komen.”

Red flags

Naast ouderenpsycholoog is Blom ook theatermaker. Ze staat – met haar familie van psychologen en theatermakers – al 6 jaar op het podium om mantelzorgers en zorgprofessionals inzicht te geven in het omgaan met mensen met dementie. De nieuwste voorstelling Dag Mama 2 gaat specifiek in op die complexe familieverhoudingen. “Naast inzicht geven we mantelzorgers en zorgverleners ook handvatten om hier op een goede manier mee om te gaan. Hierdoor kunnen ze hopelijk ook potentieel ongewenste situaties herkennen, want als je je bewust bent van waar het pijn doet, ben je al een stuk verder.”

Er zijn enkele situaties waarin Blom in haar eigen praktijk extra alert is. “Bijvoorbeeld mensen die hun eigen leven helemaal opgeven om voor hun naaste te zorgen. Vaak ligt daar een aanname onder die niet zal worden ingelost, namelijk dat als je maar hard genoeg voor je vader, moeder of partner zorgt deze je wel in de armen zal sluiten en ‘Ik hou van je’ zal zeggen.” Maar ook als een mantelzorger voortdurend ‘normaal’ gedrag eist van de persoon met dementie én veel kritiek heeft op de zorg of als er bijvoorbeeld een trauma (zoals het overlijden van een kind) speelt in een gezin, dan zijn dat voor mij ‘red flags’”.

Niet altijd aan de oppervlakte

Volgens Blom wordt er vaak veel aandacht besteed aan het gedrag van degene met dementie, maar bepaalt dat maar voor een klein deel of de mantelzorger het wel of niet vol kan houden. Ze noemt het voorbeeld van iemand met dementie die niet brandgevaarlijk is, maar wel wegloopgedrag vertoont. Voor de buitenwereld is zij echter een ‘lieve makkelijke vrouw’. Blom: “Maar als jij jouw moeder nooit zo hebt ervaren en haar vooral liefdeloos en juist erg controlerend vond, dan is het lastig te verdragen dat zij nu al jouw tijd opslokt. Dan denk je: ‘Kijk, daar gaat ze weer, ze bepaalt wéér alles.’”

Blom is ervan overtuigd dat als je in een vroeg stadium van de aandoening de veelal onbewuste pijnpunten in een gezin opspoort, mantelzorgers het uiteindelijk ook veel langer kunnen volhouden. Blom: “Nu spreek ik vaak mantelzorgers die schoorvoetend toegeven dat ze hun vader of moeder knijpen of mensen die hun naaste uit frustratie het liefst van de trap willen afduwen.” Dat zijn situaties die je natuurlijk wilt voorkomen, stelt Blom vast. “In dat soort gevallen is langer thuis wonen ook echt niet de oplossing. In het verpleeghuis zie ik deze mensen dan juist opknappen en kan de relatie zich soms ook deels herstellen. De vader, moeder of partner met dementie kan ook weer gewoon zichzelf zijn en hoeft dan niet meer te voldoen aan alle verwachtingen van hun naasten.”