‘Kijk, hier zie je een stukje Drents landschap in het interieur.’ Projectleider Kees Hendriks wijst naar de wand in de Psycholance van UMCG Ambulancezorg in Assen. Voor een leek is de wagen van buiten moeilijk te onderscheiden van een gewone ambulance, maar van binnen is hij bekleed met rustgevende foto’s van het Drentse bos. Het hele interieur is prikkelarm: patiënten kunnen kiezen om rechtop te zitten, de ramen kunnen afgeschermd worden en het licht gedimd. Verder hangen er geen attributen en zit er een griplaag over de vloer om niet uit te glijden als de situatie verhit raakt.

Sinds 2 jaar rijdt de ambulance rond in de provincie Drenthe. Eerst alleen in de late middag en avonduren maar inmiddels vervoert ze 12 uur per dag mensen met psychische aandoeningen van en naar instellingen, en steeds vaker ook in acute situaties. Voorheen was dit een taak die voornamelijk aan de politie werd overgelaten. Maar die stelde een aantal jaar geleden niet meer verantwoordelijk te willen zijn voor dit soort vervoer. Politieagenten waren er te veel tijd aan kwijt en zijn bovendien niet bekwaam om deze mensen, die vaak geen crimineel gedrag vertonen, te vervoeren, aldus toenmalig korpschef Pieter-Jaap Aalbersberg.

Verward gedrag

Dat vervoer moest humaner, en toepasselijker. Aan boord van de Psycholance in Drenthe werken daarom geen ambulancemedewerkers, maar GGZ-verpleegkundigen. In Assen wordt Jacco ingewerkt door Sigrid. Zij werkt al vanaf het begin een aantal dagen per week op de psycholance, en is enthousiast. ‘Ik ben destijds vanuit Groningen in Assen komen werken, omdat ik daar al zag hoe erg zo’n psycholance nodig was.’

Projectleider Kees Hendriks vertelt over het verschil van handelen tussen de GGZ-medewerkers en andere acute hulpverleners. ‘Psychisch-verpleegkundigen weten dat de tijd nemen vaak veel effect heeft, terwijl politie en ambulancemedewerkers gewend zijn om zo snel mogelijk te handelen. Een gemiddelde rit bij de psycholance duurt 80 minuten, in een gewone ziekenwagen duurt dat 50 minuten. Dat is langer, maar levert wel meer op.’

Als voorbeeld vertelt Hendriks over een acute melding van een ernstig verwarde man. ‘De politie was al aanwezig, maar toen de psycholance arriveerde wilde hij absoluut niet meekomen. Het duurde lang en ik merkte dat de agenten al een beetje ongeduldig werden. Op een gegeven moment begon de verpleegkundige uit het niets heel opzichtig de brancard schoon te vegen. Binnen een minuut lag de patiënt erop. Wat bleek? De verpleegkundige wist dat de man waanbeelden had en bedacht zich opeens dat hij zou kunnen denken dat er al wat op de brancard lag. Een hulpverlener zonder psychiatrische achtergrond zou hier nooit opkomen.’

Nog niet in heel Nederland

De inzet van een psycholance is nog vrij uniek. Naar aanleiding van een rapport van het Aanjaagteam Verwarde Personen in 2016 waarin opgeroepen werd om passend vervoer in te zetten voor mensen die verward gedrag vertonen zijn verschillende pilotprojecten opgestart, waarvan het project in Drenthe er één is. Staatssecretaris Paul Blokhuis liet in een Kamerbrief in juni dit jaar weten het vervoer voor deze groep onder te willen brengen bij ambulancediensten. Het is alleen onduidelijk wanneer de ambulancediensten in heel Nederland dit gaan oppakken, en het is ook maar de vraag of die voor het vervoer allemaal speciale psycholances zullen inzetten.

Kees Hendriks ziet na twee jaar dat het project in Drenthe succesvol is. ‘Het ontlast de politie en de patiënten worden op een waardigere manier vervoerd,’ aldus Hendriks. ‘We werken met een grote groep betrokken partijen, zoals de politie en GGZ-instellingen. In het eerste jaar rukten we 651 keer uit, in het afgelopen jaar 888 keer. Van de honderd ritten zijn 71 ritten besteld, bijvoorbeeld voor het vervoer van een patiënt tussen twee ggz-instellingen, 29 ritten zijn acuut. We zien dat hulpdiensten ons steeds vaker voor deze acute ritten weten te vinden.’

Maar de inzet van een psycholance vergt óók veel voorbereiding en uitdagingen. ‘Als je iemand met een gebroken been vervoert is het altijd duidelijk waar iemand heen moet: het ziekenhuis. Daar zal altijd iemand zijn die hem kan helpen. Bij ons is dat complexer. Soms hebben we patiënten aan boord die we moeilijk kwijt kunnen. Een verslaafde hoort niet in een GGZ-instelling, maar moet wel geholpen worden. We moeten zorgen dat deze mensen niet tussen wal en schip vallen,’ aldus Hendriks.