Sinds de aardbevingen en schades in Groningen kijken bewoners van kleine gasvelden met argusogen naar de scheuren in hun huizen. Komen die ook door de gaswinning, vragen ze zich af. Deskundigen van de nieuwe Commissie Mijnbouwschade moeten deze bewoners helpen en het wantrouwen wegnemen. “De schade-oorzaak kan van alles zijn, dus zegt iedereen: het ligt niet aan ons.”
Voor ons onderzoek naar kleine gasvelden spreken we af met Job Jonkman, directeur van ingenieursbureau 10BE. Zijn bureau levert, zo legt hij uit, onafhankelijke en onpartijdige deskundigen aan de Commissie Mijnbouwschade; de commissie die in het leven is geroepen om bewoners van kleine gasvelden te ontzorgen als ze schade hebben.
Schades tot nu toe
Sinds haar start, afgelopen zomer, heeft de commissie 135 schademeldingen ontvangen. Ongeveer tweederde stuurde ze door naar het Instituut Mijnbouwschade Groningen, dat speciaal voor de schades van het Groningenveld is opgericht. Met de overige meldingen ging de commissie aan de slag. In november zijn de eerste twee adviezen afgeleverd bij bewoners. Bij alle twee is de uitslag: de schade komt niet door mijnbouw. De commissie schrijft hierover: “In de omgeving van de twee schadeadressen was geen geïnduceerde beving in de afgelopen 12 maanden. Ook is in het gebied geen bodemdaling of -stijging geweest door winning of opslag van gas of olie in een klein veld. Hierdoor kunnen wij niet vaststellen dat de schade door mijnbouw komt.”
“Oorzaak kan van alles zijn”
We ontmoeten Jonkman in Vledderveen bij het boerderijtje van Carolien Spruijt. Spruijt laat ons haar scheuren zien: “Ik heb er een expert naar laten kijken en die zegt dat ze in de laatste vijf jaar zijn ontstaan. Terwijl de woning al meer dan honderd jaar oud is." De oorzaak van de schade kan eigenlijk van alles zijn, volgens Spruijt. De algemene bodemdaling, de gaswinning, de droogte of de grondwaterstand. “De ondergrond van onze woning is volgens overheidsdata tot een diepte van 350 meter zand. In de verdere omgeving is er ook veen. Er kunnen funderingsproblemen zijn, maar dat is niet waarschijnlijk omdat de scheuren van kort geleden zijn. Daarnaast ligt ons huis in de invloedssfeer van vijf gasvelden. En nu komt er een voorstel voor een winningsplan in de directe omgeving. Ik maak me grote zorgen.”
Spruijt wil weten waardoor haar schade komt, maar bij de commissie hoeft ze niet meer aan te kloppen met de scheuren die ze nu laat zien. “Je moet de schade melden binnen een jaar en dit is ouder. Ik kan dus alleen bij de gaswinner terecht met mijn melding. Dat vind ik wel een probleem, omdat schades vaak pas na verloop van tijd zichtbaar worden.”
Afpellen met de TNO-methode
Ze kijkt naar Job Jonkman, maar die gaat niet over dat soort politieke keuzes: “Wij zijn onafhankelijk en gaan enkel over de bouwkundige puzzel. Op het moment dat mevrouw een nieuwe scheur constateert en een melding doet, dan komen wij in beeld.” De hamvraag voor Jonkman is natuurlijk: Is die oorzaak nou überhaupt met 100 procent zekerheid vast te stellen als er zoveel factoren van invloed zijn? Jonkman: “Wij hanteren de TNO-methodiek. Daarmee pellen we af wat de oorzaken kunnen zijn, en komen we tot een antwoord op de vraag: waar komt dit door?” Hij geeft toe dat het een zoektocht blijft: “Niemand heeft er immers naast gestaan toen de schade ontstond, maar we kunnen met zeer grote zekerheid vaststellen waar het door komt. We kijken naar bouwtekeningen, wat voor soort fundering is het, wat voor soort ondergrond, de bodemdaling etc.”
“Als je schade veroorzaakt, moet je betalen”
Hun onafhankelijkheid is belangrijk volgens Jonkman: “Het is net als dat ik met mijn auto tegen jouw auto aanrijd: als je schade veroorzaakt, moet je betalen. Dat is ons uitgangspunt. Dus als de gaswinner schade veroorzaakt, betaalt die de schade.” Het rapport dat het ingenieursbureau van Jonkman voor de commissie maakt, wordt verder altijd door vier ogen bekeken. En er wordt ook een bedrag aan de schade gehangen, legt hij uit. Aan de hand van het rapport brengt de commissie een advies uit aan de bewoner en het mijnbouwbedrijf. De gaswinner volgt het advies van de commissie en betaalt binnen twee maanden uit, lezen we in de werkwijze van de commissie.
Spruijt moet het allemaal nog zien. “Nu is onze schade door de gaswinner afgedaan met de boodschap dat het van alles kan zijn. Zij zien geen bewijs dat het door gaswinning komt. Maar we hebben foto’s met data en een rapport. We moeten zien hoe het zich verder ontwikkelt en of we ons met nieuwe schade melden bij de commissie.“
Voorzitter: “Schademelder staat centraal”
Spruijt is nog niet overtuigd. Heeft de commissie zelf het idee dat ze de onzekerheid weg kan nemen bij bewoners in een gaswinningsgebied? We vragen het de voorzitter van de Commissie Mijnbouwschade, oud-rechter Rian Vogels. “Wij kijken naar drie dingen,” zegt Vogels aan de telefoon. “Is er sprake van schade? Wat is de oorzaak? En tot slot, als het veroorzaakt wordt door mijnbouw: wat kost het dan om te herstellen?”
En heeft Vogels ook het idee dat ze de onzekerheid kan wegnemen? “Daarom zijn we in het leven geroepen. Er is gekozen voor een landelijke aanpak met een onafhankelijke partij die zelf onderzoek doet en de oorzaak vaststelt.” Ze hoopt dat dat de onzekerheid wegneemt: “De schademelder staat centraal. Die hoeft niet meer zelf de mijnbouwondernemer aansprakelijk te stellen en schade te bewijzen.”
Meer weten?
Weten hoe het gasbedrijf tegen de zorgen van omwonenden aankijkt? Lees hieronder het interview met Vermilion. Meer weten over de winning van gas in kleine velden? Kijk 14 december naar onze uitzending om 22:20 op NPO2.
