Kinderen die niet thuis kunnen wonen, moeten bij voorkeur opgevangen worden in een gezinssituatie in plaats van in een instelling. Dat is de basis van de Jeugdwet uit 2015. Daarom wordt er stevig ingezet op het werven van nieuwe pleeggezinnen.

Experts zijn kritisch

Een aantal deskundigen, onder wie ook lector residentiele jeugdzorg Peer van der Helm, is kritisch op deze sterke focus op pleegzorg. Het is volgens hem onhaalbaar en bovendien onwenselijk. ‘Een echt gezin voelt prettiger, maar het kan vaak niet. Voor sommige kinderen is professioneel ouderschap nodig. Denk aan kinderen met een licht verstandelijke beperking, die verwaarloosd of mishandeld zijn én hechtingsproblematiek hebben. Die kun je niet zomaar in een pleeggezin plaatsen. Pleegouders gaan eraan ten onder. Bovendien verergert zo’n negatieve ervaring het probleemgedrag van een kind en creëer je een lopende band waarbij het kind uiteindelijk alsnog in een instelling of zelfs in de gesloten jeugdzorg terecht komt, omdat geen pleeggezin hem of haar meer wil hebben’. Gemiddeld eindigt 45 procent van de plaatsingen in een breakdown, een onwenselijke ongeplande voortijdig afgebroken plaatsing.

Zorg uithuisgeplaatste kinderen financieel gedreven

In De Monitor spreken jeugdzorgexperts hun zorg uit dat de focus op pleegzorg vooral financieel gedreven is. Een pleegzorgplaatsing is met krap 40 euro per dag veel goedkoper dan een plaatsing in een gezinshuis of een instelling, respectievelijk 148 en 250 euro per dag. Uit recent onderzoek van Ecorys in opdracht van het ministerie blijkt dat sommige gemeenten zelfs nog minder betalen dan deze richtlijn van 40 euro per dag. Volgens de ondervraagde deskundigen is goedkoop duurkoop als je geen maatwerk biedt. Onderzoeker Harmke Leloux licht toe: ‘Als pleegzorg niet de juiste plek is dan is de kans dus groot dat de plaatsing voortijdig beëindigd moet worden. Dit is schadelijk voor het kind en kan de problemen verergeren. Op langere termijn is het dan dus duurder, want het kind heeft uiteindelijk meer hulp nodig en een zwaardere zorgvorm.’

Rondgang langs ruim 300 pleeggezinnen

Ook pleegouders trekken aan de bel. De Monitor heeft in samenwerking met belangenbehartigers in Zeeland, Overijssel, Groningen en Drenthe, ruim 300 pleeggezinnen ondervraagd. Meer dan 60 procent van de pleegouders ervaart dat de problematiek van kinderen in een pleeggezin zwaarder is geworden. Bijna 45 procent is van mening dat er té vaak kinderen worden geplaatst die qua problematiek en met de beschikbare ondersteuning niet te hanteren zijn in het pleeggezin. Nog eens 45 procent vindt tenslotte dat de professionele ondersteuning die ze krijgen bij de plaatsing van pleegkinderen met ernstige gedragsproblematiek onvoldoende is.

‘Goede zorg verdient een fair tarief’

Jeugdzorg Nederland laat in een uitgebreide reactie aan de Monitor weten de signalen te herkennen. ‘Soms blijkt achteraf dat het helaas niet heeft gewerkt in een pleeggezin. Maar dat heeft niet altijd te maken met de beslissing vooraf. Helaas is de praktijk niet zo maakbaar.’ De sector is hard bezig het aantal breakdowns en uitval van pleegouders te verminderen. Ook het beter toerusten van pleegouders staat bij iedereen hoog op de agenda. Maar de woordvoerder benadrukt dat goede jeugd- en pleegzorg, inclusief goede begeleiding, wel vraagt om een fair tarief. ‘En daar ligt de verantwoordelijkheid van gemeenten: zolang de meeste gemeenten in Nederland blijven drukken op de tarieven, blijft het bieden van de juiste ondersteuning de worsteling die het niet zou mogen zijn.’ De Vereniging Nederlandse Gemeenten laat weten dat deze bewering wat haar betreft niet klopt. Maar dat ze, mocht het nodig zijn, met Jeugdzorg Nederland in gesprek wil over de hoogte van de tarieven.