Madeleine Hillen-Muns van het Notarieel Bureau en extern adviseur bij de KNB houdt zich al jaren bezig met dit thema. Volgens haar is het niet per definitie zo dat iedere oudere met dementie of verstandelijk beperking wilsonbekwaam is. ‘Het gaat daarbij ook om de relatie met de akte die opgemaakt wordt. Als je een vrij overzichtelijk testament hebt, dan kan iemand met beginnende dementie soms nog wel een testament ondertekenen. Als degene tenminste begrijpt wat de consequenties zijn van die handtekening.’

Stappenplan Wilsbekwaamheid

Wettelijk heeft de notaris de plicht om te bepalen of iemand de gevolgen van het ondertekenen van een akte kan overzien. En of zijn cliënt dus wilsbekwaam is. Dat geldt voor een testament, maar ook voor bijvoorbeeld een hypotheekakte.

Sinds 2006 is er binnen het notariaat het Stappenplan Wilsbekwaamheid. Een soort checklist die notarissen kan helpen om wilsbekwaamheid van cliënten te bepalen. In dat stappenplan lezen we dat notarissen bijvoorbeeld extra alert moeten zijn als iemand in een zorginstelling woont, op hoge leeftijd is of een medische indicatie heeft die gevolgen kan hebben op zijn verstandelijk vermogen.

Bij testamenten moet de notaris onder andere extra opletten als het testament ingrijpend afwijkt van het eerdere testament of als er druk wordt gezet op het snel passeren van de akte. Bij twijfel kan een zogenoemde VIA-arts ingeschakeld worden. Deze artsen kunnen vanuit hun medische expertise bepalen of iemand wilsbekwaam is.

De kosten voor zo’n medisch onderzoek, ongeveer 300 euro, komen echter wel voor rekening van de cliënt. ‘Ik hoor van verschillende notarissen dat dat wel eens ongemakkelijke situaties oplevert,’ zegt Madeleine Hillen-Muns. ‘Cliënten vinden het veel geld, vooral als ze er zelf van overtuigd zijn dat er niets met ze aan de hand is.’ Als cliënten zo’n onderzoek weigeren, dan kan het gevolg zijn dat de notaris geen akte opmaakt.