“Als je kijkt naar onze normen dan is het inmiddels prima dat mannen zorgen en vrouwen werken. Maar wat nog niet veranderd is, zijn de prioritering die we van mannen en vrouwen verwachten. Wiens prioriteit is het dat het huis er goed bij staat en de kinderen verzorgd zijn? En van wie is het de prioriteit dat er genoeg geld binnenkomt? Daarin zijn we nog steeds vrij traditioneel in Nederland.”

Meestal worden vrouwen erop aangesproken als het huis vies is of als het met de kinderen niet goed gaat en mannen als er niet genoeg geld verdiend wordt. Hoogleraar psychologie Belle Derks (Universiteit Utrecht) ziet in haar onderzoek dat Nederlanders in de opvattingen over geslacht lang niet zo progressief zijn als we zelf vaak denken: “Het valt vies tegen. Ten opzichte van andere landen hebben wij een vrij sterke verwachting dat vrouwen zorgen en mannen werken.”

Geen keuze

Deze traditionele ideeën zijn terug te zien in hoe de verdeling tussen zorg en werk gemaakt wordt. Vrouwen werken in Nederland veel minder uren dan mannen en maar een kwart van de vrouwen heeft een fulltimebaan. Maar volgens Derks is dat niet voor alle vrouwen een bewuste beslissing geweest: “De verklaring die vaak gegeven wordt is: ja, dat is een keuze. Je kan dit anders doen, en je kiest er zelf voor om het zo te regelen. Maar ik denk dat het belangrijk is om te kijken naar het systeem waarin mensen deze keuzes maken. In de landen om ons heen maken vrouwen bijvoorbeeld andere keuzes”, aldus Derks.

“We doen bijvoorbeeld onderzoek naar de schuldgevoelens die ouders ervaren over de combinatie tussen werk en gezin. Het blijkt dat als Nederlandse vrouwen meer werken, ze zich daar schuldiger over voelen ten opzichte van hun kinderen dan mannen. Maar dit is niet zomaar een sekseverschil, het hangt af van de omgeving waarin vrouwen zich bevinden. Zo vonden we dat vrouwen die werken in een organisatie waar ook veel mannen ouderschapsverlof opnemen zich minder schuldig voelen over de werk-zorg combinatie. In hun omgeving was voor de kinderen zorgen namelijk minder de hoofdverantwoordelijkheid van vrouwen”, vertelt Derks.

“Maar weinig stellen gaan heel bewust aan de keukentafel zitten voordat er bijvoorbeeld een kind geboren wordt om te bespreken: hoe gaan we dit doen en hoe willen we dit? Dat soort keuzes worden vaak impliciet genomen. Dus je ziet andere stellen om je heen met een traditionele taakverdeling en denkt: 'Nou, zo hoort dit kennelijk als je kinderen krijgt'. Als je mensen vraagt of ze het hier samen nou concreet over gehad hebben, dan zeggen ze vaak: ‘Nee, het is zo gegroeid’.”

Lockdown

Dat ideeën over wat vrouwen en mannen doen diep ingebakken zijn, blijkt ook uit recent onderzoek van Derks en haar team over hoe stellen de lockdown doorstonden: “Wat ik heel interessant vind is dat we een groep heteroseksuele stellen hadden die voor de coronacrisis met kinderen eigenlijk een hele gelijke verdeling hadden. Ze verdienen ongeveer evenveel en werken ongeveer evenveel. Maar we zien dat tijdens de coronacrisis dat gemiddeld genomen veranderd is in de zin dat de vrouw relatief meer is gaan doen. Dat zij dus thuis het meeste werk op zich is gaan nemen en dat de relatie dus niet meer zo gelijkwaardig is.”

Volgens Derks zou de overheid actie moeten ondernemen om de culturele normen aan te pakken. Ze pleit bijvoorbeeld voor gratis kinderopvang om zo naar ouders te communiceren dat het niet gek is om je kinderen daarheen te brengen en allebei te blijven werken. “Vanuit psychologisch perspectief zitten hier goede kanten aan. Je zet er namelijk een andere standaard mee. Ik denk dat het een positieve impuls kan zijn voor hoe we uit het anderhalf- verdienmodel kunnen komen waarin voornamelijk de vrouw deeltijd werkt. Maar dan is het wel belangrijk dat je niet slechts drie dagen gratis maakt, want dat communiceer je opnieuw dat deeltijd de norm is.”

Uitzending

Kijk hier onze uitzending over kansgelijkheid voor vrouwen: