We bellen met Van Ittersum voor ons onderzoek Vet!, waarin we ontleden hoe moeilijk het is voor kinderen om gezond op te groeien. We willen meer weten over eetgedrag en hoe dat gestuurd wordt door marketing. Van Ittersum werkt inmiddels bij de Rijksuniversiteit Groningen en nam in december nog deel aan een expertsessie van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport over het beperken van marketing op ongezond eten en drinken.

De Amerikaanse kilo’s zijn er inmiddels weer af, meldt Van Ittersum. Maar zijn onderzoek gaat door. Op dit moment onderzoekt hij samen met supermarkten hoe zij gezonde keuzes kunnen stimuleren. Betalen de supermarkten mee aan dat onderzoek? “Ja, zonder de inbreng en hulp van de supermarkten zijn bepaalde vraagstukken moeilijk te onderzoeken.” Kan hij dat dan wel onafhankelijk doen? “We benaderen de onderzoeksvraagstukken binnen een breder team en op wetenschappelijke wijze. Het levert waardevolle inzichten op om het samen met de supermarkten te doen.”

Keuzevrijheid is een groot goed

Van Ittersum heeft het over een obesitasepidemie; vindt hij dat de overheid moet ingrijpen om te zorgen dat we ons gezonder gaan gedragen? “We maken zo’n 200 voedselkeuzes per dag. Ik ben heel erg voor die keuzevrijheid. Je kunt wel wat keuzes ontnemen of beperken”, legt hij uit, “want marketing kan heel krachtig zijn. Maar de ratio kan een volwassene helpen en de vrijheid om te kiezen is een groot goed. We kunnen volwassenen wel ondersteunen in het maken van gezondere keuzes en daar doen we dus onderzoek naar.”

Bij kinderen, de hoofdrolspelers in ons Vet!-onderzoek, ligt dat anders, vindt de marketingdeskundige. “Het rationele gedeelte van de hersenen van kinderen is nog niet volledig ontwikkeld. Hierdoor is het moeilijk voor kinderen om te bepalen wat de gezondere keuze is. Kinderen hebben appelmoes tussen hun oren. Daarom vind ik dat we ze in bescherming moeten nemen.” Reclame voor ongezonde producten gericht op kinderen vindt de onderzoeker daarom not done en hij maakt zich zorgen over influencers als Charli d’Amelio, die miljoenen volgers hebben - ook in Nederland - en reclame maken voor ongezond eten.

Hoever reikt de bescherming die de overheid moet bieden? “Ver”, meent Van Ittersum. “Collega-onderzoekers pleitten er recent nog voor om gezondheidsdoelen in de wet vast te leggen. Je hebt namelijk het recht om gezond op te groeien.” Hij noemt als voorbeeld het beperken van het aantal fastfoodrestaurants binnen een straal van zoveel meter van bijvoorbeeld scholen. “Gemeentes zouden heel blij zijn als ze daarop kunnen ingrijpen; daar hebben ze nu geen mogelijkheden voor.“

Geen heilige boontjes

Dus de overheid kan kinderen beschermen, maar hoe zit het dan met bedrijven? Hebben die niet ook een verantwoordelijkheid? Zij richten hun pijlen via de ouders immers ook op kinderen. “Je moet mensen in staat stellen en ondersteunen om gezonde keuzes te maken: dus in de supermarkt snoep bijvoorbeeld achterin de winkel leggen. Of een gezondere variant van een frisdrank vooraan zetten.”

Een supermarkt kan de frisdranken toch ook helemaal de deur uit doen? Dat gaat Van Ittersum te ver: “Ik denk ook niet dat dat helpt.” Mensen willen toch bepaalde producten kopen; dus dan gaan ze naar een andere supermarkt, legt hij uit. ”Dan raken supermarkten klanten kwijt en dat willen ze niet. Dat zou op termijn het voortbestaan van de winkel in gevaar kunnen brengen. Het zijn geen heilige boontjes, dus dat zullen ze niet zo snel doen.”

Voedselkeuzelogo

De marketingdeskundige hoopt dat de Nutri-Score, het nieuwe logo dat voedselproducenten op hun verpakkingen kunnen gaan zetten, mensen helpt bij het maken van gezonde keuzes. Het product krijgt een A, B, C, D of E logo, afhankelijk van hoe gezond het is. Per begin volgend jaar wordt het ingevoerd, schreef staatssecretaris Paul Blokhuis deze maand aan de Tweede Kamer. Van Ittersum: “Dan kun je meteen zien wat de gezondere variant is van een bepaald product dat je wil kopen.”

Nu opeens alle verantwoordelijkheid bij bedrijven leggen door verkoop van ongezonde producten te verbieden, vindt hij niet reëel. En al zouden we het willen: het kan niet, want we leven nou eenmaal in een internationale markt. Van Ittersum: “We kunnen moeilijk de grenzen dichtgooien voor suiker en vet.” Onze smaak en ons gedrag hebben zich nu eenmaal ontwikkeld richting ongezond de afgelopen 20 jaar, meent hij. “En nu moeten we met zijn allen weer de andere kant op. Dat is heel moeilijk en daar moet iedereen aan meedoen.”