Minister Schouten (Landbouw) verwacht binnen twee weken met een oplossing te komen om het houden van zeldzame koeienrassen te stimuleren. Dat laat een woordvoerder weten in reactie op ons onderzoek Boer en Beleid. Eerder gaf de minister in de Tweede Kamer al aan dat er geen uitzondering kan worden gemaakt op de meststoffenwet, maar dat ze wel kijkt naar andere mogelijkheden, buiten het fosfaatrechtenstelsel.
Boeren met zeldzame runderrassen, zoals de Lakenvelder en het Brandrode Rund, zijn al een tijd in overleg met de minister. De vrees van de boeren is namelijk dat de rassen uitsterven als gevolg van het nieuwe fosfaatrechtenstelsel (de meststoffenwet).
Nieuwe regels: minder koeien
Wat is er aan de hand? Sinds de Europese Commissie het melkquotum afschafte in april 2015, groeide de melkveehouderij explosief. Maar meer koeien en meer melk betekenen ook meer mest en dus meer vervuiling. In 2017 werd daarom het fosfaatreductieplan ingesteld om de veestapel te laten inkrimpen, waarbij er een uitzondering werd gemaakt voor de zeldzame runderrassen.
Maar sinds 1 januari 2018 is er de nieuwe meststoffenwet: de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) berekent op basis van het aantal koeien dat een boer op 2 juli 2015 had hoeveel fosfaatrechten die boer krijgt en dus hoeveel koeien die boer mag hebben. De koeien die teveel zijn moeten weg, worden geslacht of er moet een geldbedrag per koe worden betaald: je koopt dan een fosfaatrecht. Doe je dat niet, dan krijg je een boete.
Het ministerie maakt in dit nieuwe systeem echter geen uitzonderingen voor met uitsterven bedreigde runderrassen als de Lakenvelder of een ‘ordinaire’ zwartbonte Holstein waar er ruim 1,2 miljoen van zijn. Ook werd in eerste instantie de vleesveehouderij uitgezonderd van de regels, maar dat is teruggedraaid. Verreweg de meeste zeldzame runderrassen zijn vleesveedieren. Voor het jongvee moeten nu ook fosfaatrechten worden gekocht.
We stelden minister Schouten enkele vragen die schriftelijk werden beantwoord:
Heeft de meststoffenwet dermate negatieve effecten voor de zeldzame runderrassen in Nederland dat ze met uitsterven worden bedreigd?
‘Het fosfaatrechtenstel heeft tot doel de fosfaatproductie in de melkveehouderij onder het afgesproken fosfaatproductieplafond te houden. Het stelsel maakt geen onderscheid tussen rundveerassen in de melkveehouderij. Alle melkvee produceert namelijk fosfaat, ongeacht het ras. In het stelsel is het wel zo geregeld dat voor minder productieve melkkoeien minder fosfaatrechten nodig zijn. Runderen van zeldzame rassen zijn over het algemeen minder productieve dieren.’
Boeren met zeldzame runderrassen vinden dat de oplossing (te) lang op zich laat wachten. Als er voor het einde van de maand geen oplossing is, moeten er veel zeldzame runderen naar de slacht. Is de minister zich daarvan bewust?
‘Het fosfaatrechtenstelsel rekent ondernemers per kalenderjaar af. Dat betekent dat ondernemers nog ruim tijd hebben om hun veestapel en de hoeveelheid fosfaatrechten met elkaar in overeenstemming te brengen.’
Nederland heeft na de periode 1998 - 2003 geen gebruik meer gemaakt van subsidies die in de Europese Unie bestaan ten behoeve van zeldzame runderrassen. Waarom is dat?
‘Er was een subsidieregeling waarbij veehouders per dier een premie konden aanvragen. De uitvoering van deze regeling en het toezicht daarop was destijds erg duur. Toen is er gekozen voor een regeling met één subsidieontvanger: de Stichting Zeldzame Huisdierrassen (SZH).’
De Stichting Zeldzame Huisdierrassen heeft echter in de loop der jaren minder subsidie gekregen. Waarom is dat?
‘Op de begroting is meerjarig € 80.000 beschikbaar voor de subsidieregeling zeldzame huisdierrassen vanwege het belang van het behoud van agrobiodiversiteit. Daarnaast is voor 2016 incidenteel € 40.000 extra door het ministerie aan de SZH verstrekt. Hiermee kan SZH actief op zoek naar sponsoren, kan het focus aanbrengen in de activiteiten en zoeken naar samenwerking met andere partijen.’
‘Bij de behandeling van de begroting van 2018 is besloten (motie Dik-Faber/De Groot) ook voor 2018 € 40.000 extra subsidie beschikbaar te stellen. Dit komt dus bovenop de €80.000 reguliere subsidie.’
Die reguliere subsidie van 80.000 lag in het verleden overigens wel een stuk hoger, zo blijkt uit een overzicht dat het ministerie ons stuurt. Tussen 2008 en 2012 lag deze nog op 200.000 euro.
In een EU-rapport uit 2017 wordt Nederland genoemd als een land waarbij de overheid onvoldoende gebruik maakt van de (Europese) mogelijkheden om zeldzame runderrassen te ondersteunen. Wat is de reactie van de minister hierop?
‘Het zogeheten European Agricultural Fund for Rural Development kan door lidstaten verschillend ingezet worden. Nederland heeft in overleg met de provincies gekozen het beschikbare budget in te zetten voor het behoud van biodiversiteit op agrarische gronden.’
Geurts (CDA): ‘Wachten op oplossing van minister’
We spraken in politiek Den Haag ook Tweede Kamerlid voor het CDA Jaco Geurts. Hij maakt zich ernstige zorgen over de zeldzame koeien. ‘Die zeldzame runderrassen zijn heel belangrijk voor de biodiversiteit. En het verschil in gedaantes en ook het fokprogramma voor de toekomst. Ik moet er niet aan denken om alleen maar Holstein-Friesian runderen (98% van de koeien in Nederland zijn van dit ras, red.) in Nederland en de wereld te houden.’
Teun van de Keuken: ‘U zit in de coalitie, hoe gaat u er nou voor zorgen dat zij (minister Schouten, red.) met maatregelen komt om deze zeldzame runderrassen te redden?
Geurts: ‘De wet- en regelgeving zal aangepast moeten worden en dan kunnen wij met een motie komen. Maar de minister heeft al aangegeven dat zij er echt naar aan het kijken is met de mensen die de zeldzame runderrassen houden. En dat ligt nu echt daar, want wet- en regelgeving aanpassen is echt een taak van de minister.’
Van de Keuken: ‘Zegt u nu eigenlijk: ‘Het ligt bij de minister en verder kan ik er als Kamerlid ook niet veel aan doen?’’
Geurts: ‘Het CDA heeft duidelijk gemaakt dat zij voor het behoud is van zeldzame runderrassen. De wet- en regelgeving moet aangepast worden en dat kan op dit moment alleen de minister doen.’
Van de Keuken: ‘Het punt is dat er haast bij is geboden. Ik heb boeren gesproken, die zeggen: eind maart moet ik bepalen welke koeien er weg moeten. En dan gaan er al zeldzame runderen verloren…’
Geurts: ‘Er zijn al zeldzame runderen verloren gegaan, want op 1 januari was die nood er al.’
Van de Keuken: ‘Die haast is er nu en weet de minister dat en maakt u dat haar wel duidelijk genoeg?’
Geurts: ‘Ik snap de urgentie en ja: wij maken dat de minister duidelijk genoeg. De minister is zelf ook overtuigd, want de minister heeft in een Kamerbrief al aangegeven dat ze met die sector in gesprek is.’
