In de afgelopen vijftien jaar heeft Nederland namelijk flink wat wapentuig- en onderdelen naar Turkije geëxporteerd. De totale opbrengsten daarvan: 494 miljoen euro. Dat blijkt uit het overzicht van wapenexportvergunningen dat het ministerie van Buitenlandse Zaken maandelijks bijwerkt.

Die inkomsten van onze militaire handel met de Turken schommelen fors, maar komen jaarlijks altijd boven de tien miljoen euro uit. In goede en in slechte tijden. Vorig jaar leverde deze wapenhandel nog 29 miljoen euro op. En na de Turkse coup in 2016 verdiende Nederland ruim 60 miljoen euro aan export van onderdelen van vliegtuigen, radarinstallaties en pantservoertuigen.

In het geval van Turkije ging het de laatste jaren ook op en neer vanwege het overheidsbeleid," verklaart Frank Slijper, wapenexpert bij vredesorganisatie PAX. "De deur van onze wapenexport naar dat land is een tijdje geleden al eerder dicht gegaan vanwege de onstabiele politieke situatie in het land. Als het dan weer luwt, gaat die deur weer open."

Onderdelen in voertuigen vinden

Nederlandse wapens worden dus mogelijk ingezet in de Turks-Syrische strijd. Om welke wapens het exact gaat, is lastig te achterhalen. Vaak zijn het niet kant-en-klare tanks, schepen of vliegtuigen, maar onderdelen in die voertuigen.

"Nederland heeft bijvoorbeeld onderdelen van tanks en andere pantservoertuigen geleverd," zegt Slijper. "Het feit dat wij vooral onderdelen leveren, zorgt voor veel mist in de orders. Het maakt onze wapenexport minder zichtbaar."

Een blik op de exportvergunningen geeft hints, maar geen definitieve uitkomst over het aangekochte Nederlandse materieel. Een aantal voorbeelden:

• Delen voor F-16 gevechtsvliegtuigen (€2.195.301). Leveringen in onder meer 2004, 2007, 2010 en 2013.

• Delen voor pantservoertuigen (€821.906). Onderdelen voor rupsbanden en periscopen voor verschillende typen pantservoertuigen. Het gaat om onder meer de typen voertuigen M113, AV8 en YPR.

• Tankwielen voor anti-tank voertuigen (€1.473.600). Geleverd In 2016, 2017 en 2019.

• Delen voor radar- en C3-systemen (€54.105.544). Installaties (voornamelijk voor marine) waarmee vijandelijke schepen kunnen worden gelokaliseerd.

Achterhalen welke specifieke voertuigen Nederlandse onderdelen bevatten is een hels karwei. Vorig jaar onderzocht Pointer met Lighthouse Reports en Bellingcat waar Nederlandse wapens na export terecht komen. Zo ontdekten wij dat Nederlandse wapens door IS zijn veroverd en worden ingezet, dat Nederland betrokken is bij de blokkade en inval in Yemen en boten aan Libië hebben geleverd.

Nederlandse betrokkenheid niet te voorkomen

Het lijkt voorlopig nog onbegonnen werk om Nederlandse onderdelen in Turkse pantservoertuigen aan te wijzen. Het gaat vaak om materieel dat al jarenlang in gebruik is. Probeer maar eens aan te tonen dat zo’n Nederlands onderdeel alsnog in gebruik is.

"Nederland heeft ook de F16-onderdelen geleverd," legt Slijper uit. "Turkije heeft die F16’s al vele jaren, misschien hebben we ze al twintig jaar geleden geleverd. Wapens hebben een lange levensduur, gevechtsvliegtuigen kunnen wel veertig jaar mee."

"Maar je kunt ook simpeler denken," stelt Slijper. "Pantservoertuigen zijn door Turkije ingezet in het conflict. Nederland heeft onderdelen geleverd voor die pantservoertuigen en is daardoor betrokken."

Nederland heeft nu dus een volledige stop op nieuwe exportvergunningen aan Turkije opgelegd, maar Slijper waarschuwt er alsnog voor dat Nederlandse onderdelen via-via in Turkije terecht kunnen komen, bijvoorbeeld via de Amerikaanse fabrikant van de F-16, Lockheed Martin.

"Dat wordt moeilijk te voorkomen. Dan zou Nederland eisen moeten gaan stellen aan de exporteur. Zo van: 'Weet je zeker dat het niet in Turkije terecht komt?'. Ik denk niet dat Nederland zo ver gaat."

Illustratie door Tanne van Bree.

Header: beeld van Ctsnow (CC-BY-2.0)