Bart Vuijk is journalist bij het Noordhollands Dagblad en doet voor de krant regelmatig onderzoek naar Tata Steel. In juli onthulde hij dat de GGD Kennemerland in een rapport over het bovengemiddelde aantal gevallen van longkanker in de IJmond de staalfabriek als mogelijke oorzaak had geschrapt. “Waar de GGD elke verwijzing weghaalde, noemt het RIVM Tata 53 keer”, merkt Vuijk op.

Dat er nu pas een wetenschappelijk rapport ligt dat een direct verband legt tussen de staalfabriek en gezondheidsschade komt volgens Vuijk doordat er zoveel instanties zijn die slechts een stukje van het dossier onderzoeken. “Er is dus niemand die de puzzel legt. Dit is de eerste keer dat dit een beetje gebeurt”, aldus Vuijk.

Het RIVM komt in het najaar nog met een vervolgonderzoek naar de gezondheidssituatie rondom Tata Steel. Dan moet duidelijk worden waar de giftige stoffen uit de 420 veegmonsters die nu op samenstelling zijn geanalyseerd, precies vandaan komen. Dat een deel van Tata Steel komt is nu al bekend vanwege de stoffen die erin zitten.

Vuijk wijst erop dat ook dit vervolgonderzoek niet de hele gezondheidssituatie in beeld brengt. “De luchtverontreiniging is niet in beeld, het rapport van het RIVM kijkt alleen naar het neergedaalde stof.”

Het RIVM noemt in haar rapport de hoge aandelen lood en pak’s in de regio rond de staalfabriek onwenselijk. De gemeten hoeveelheid giftige stoffen is door het onderzoeksinstituut door een model gehaald om de gezondheidsschade bij kinderen te berekenen. Kinderen kunnen de giftige stoffen binnenkrijgen, bijvoorbeeld bij het buitenspelen.

De gevolgen kunnen ernstig zijn, want “herhaalde blootstelling aan lood leidt tot neurologische ontwikkelingsstoornissen”, schrijft het RIVM in haar rapport. Juist kinderen zijn hier gevoeliger voor omdat hersenen en zenuwstelsel nog volop in ontwikkeling zijn, vervolgt het RIVM.

‘Maatregelen helpen niet’

Toen de omgeving van Tata Steel te maken had met grafietregens in 2019 begon het RIVM met het bemonsteren van het neergedaalde stof. Maar maatregelen van de staalfabriek, zoals de bouw van een grafiethal, hebben de giftigheid van de uitstoot niet kunnen verminderen. Het RIVM heeft uiteindelijk vijf keer zoveel lood gemeten als in 2019, en het aantal kankerverwekkende pak’s is bijna viermaal zo hoog als toen.

Volgens de dorpsraad van Wijk aan Zee laat het rapport zien dat de maatregelen die de fabriek neemt niet helpen. Tata Steel schrijft in een reactie op het rapport ernaar te streven de impact op de omgeving te minimaliseren en wijst op honderden miljoenen euro’s aan milieu-investeringen die in gang zijn gezet.

Wijk aan Zee heeft te maken met de hoogste concentraties giftige stoffen, zo valt in het RIVM-rapport te lezen. Ook merkt het RIVM op dat hoe dichter men bij de staalfabriek komt, hoe hoger de concentratie giftige stoffen is die opgeveegd wordt. De dorpsraad van Wijk aan Zee wil dan ook de onmiddellijke sluiting van Kooksfabriek 2, die dicht bij het dorp staat. Die fabriek wordt gezien als een belangrijke overlastbron.

Het rapport heeft ook op het provinciehuis van Noord-Holland tot zorgen geleid. “Kan staalindustrie in de IJmond nog bestaan? De grenzen zijn bereikt en er zijn forse keuzes nodig”, zegt gedeputeerde Jeroen Olthof in het Noordhollands Dagblad. Hij vindt dat de gezondheidsnormen in het gebied niet voldoende zijn, en vraagt het Rijk om aanvullende maatregelen.

De Tweede Kamer voert 9 september een debat over Tata Steel. Insteek van het debat is de vraag van Tata Steel en vakbonden om voor miljarden euro’s subsidie te krijgen om de fabriek te vergroenen. Dat debat zou aanvankelijk vóór publicatie van het RIVM-rapport plaatsvinden, weet Vuijk, maar na druk van omwonenden en milieuorganisaties werd publicatie twee weken naar voren gehaald.

ReportersNL: de giftige stoffen rond Tata Steel. Te gast is Bart Vuijk, journalist bij het Noordhollands Dagblad.