Tijdens de stikstofimpasse hebben boeren meer tijd gekregen om hun bedrijf uit te breiden. De veestapel in Ede is de afgelopen jaren toegenomen. Er zijn bedrijven gestopt, maar de omvang van de overgebleven bedrijven is juist toegenomen. In de afgelopen vijf jaar hebben ruim vijftig bedrijven een omgevingsvergunning gekregen van de gemeente Ede. Twaalf bedrijven die de veestapel wilden uitbreiden, de overige bedrijven hebben een vergunningen gekregen voor uitbreiding of de bouwen van een stal.
Lang wachten
De boeren leven in onzekere tijden. Hoe langer het rijk wacht met de regelgeving rond de stikstofreductie, hoe meer tijd de boeren hebben om de latente stikstofruimte de verzilveren. Bij een uitkoop is vooral de gebruikte stikstofruimte bepalend voor de waarde van het bedrijf. Een verwaarloosde of leegstaande stal is minder waard. Niet wonderlijk dat deze boeren gebruik maken van deze mogelijkheid, maar had de gemeente niet moeten ingrijpen?
Johan Vollenbroek van milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB) voert al jaren rechtszaken tegen deze uitbreidingen. "We hebben in Gelderland meerdere verzoeken voor het intrekken van latente ruimte ingediend, maar over het algemeen worden die afgewezen door zowel de provincie als gemeenten." Vollenbroek vindt dat provincies en gemeenten de uitbreidingen zouden moeten tegenhouden. 'Dat kan zonder meer want de wet natuurbescherming heeft twee artikelen, daar staat in dat je die ruimte moet intrekken als de natuur dat noodzakelijk maakt.' Maar waarom maken ze daar dan geen gebruik van? 'Dat komt omdat het kabinet verzuimt om een moratorium op nieuwe vergunningen af te kondigen, de wettelijke basis is nu onvoldoende om dat af te dwingen.'
Luister naar het debat dat we organiseerde in het kader van de Pointer pop-up in Ede:
Het Gelderse stikstofdebat: uitbreidende boeren
Meer dieren
In de gemeente Ede is sinds 2019 de hoeveelheid runderen met 1000 toegenomen. Uit cijfers van het Centraal Bureau Statistiek (CBS) blijkt dat in de periode 2019-2022 in Gelderland de hoeveelheid runderen met 3300 is afgenomen. Ook bij de pluimveehouderijen is die toename zichtbaar: tussen 2019 en 2022 is het aantal kippen in Ede e.o. met 500.000 (18 procent) toegenomen naar 4 miljoen. In heel Gelderland is de hoeveelheid kippen toegenomen met 2,7 procent naar een totaal van 17 miljoen.
Omgevingsvergunning
Als de boer zijn veestapel wil uitbreiden heeft hij een omgevingsvergunning nodig. Die wordt in opdracht van de gemeente uitgegeven door de Omgevingsdienst. Op onze Pointer pop-up-redactie in Ede deden we onderzoek naar vergunningen die sinds 2019 door de gemeente Ede zijn toegekend. Uit dit onderzoek blijkt dat 12 bedrijven zo’n vergunning hebben toegekend gekregen om de veestapel uit te breiden, van twee bedrijven is de aanvraag nog in behandeling. Dit is volledig volgens de geldende regels, maar druist wel in tegen de ambitie van de overheid om de veestapel te reduceren.
Extra stallen
Naast uitbreiding van de veestapel heeft de gemeente Ede nog eens omgevingsvergunningen verleend aan bedrijven die een bestaande stal wilde uitbreiden of een extra stal bouwen. Het gaat in totaal om zo’n 50 verleende vergunningen voor het bouwen van een nieuwe stal, het aanpassen van de stal of het herbouwen van een stal.
‘De gemeente is aan wet- en regelgeving gebonden’, zei de Edense wethouder Pieter van der Schans tijden de Pointer Meet-up over de stikstofcrisis, ‘De gemeente kan de natuurvergunning niet intrekken, dat is de taak van de provincie. De gemeente zoekt een balans tussen ecologie en economie.’
Natuurvergunning
In een natuurvergunning, uitgegeven door de provincie, krijgen boeren een bepaalde hoeveelheid stikstofruimte toegekend. Veelal benutten de bedrijven niet 100 procent van deze ruimte, wat overblijft is latente stikstofruimte. Een rundveebedrijf kan bijvoorbeeld ruimte hebben voor twee stallen, met capaciteit van 100 koeien per stal. Als de boer maar 80 koeien in de stal heeft staan, heeft hij dus latente ruimte voor nog 20 koeien per stal. Bij een mogelijke uitkoop door de overheid, of het verhandelen van stikstofruimte, is alleen de benutte ruimte van belang. Het is dus rendabel om uit te breiden.
Uitzending
We sluiten de Pointer Pop-up-redactie in Ede met een live debat vanuit Lunteren. In het stikstofdebat zijn alle ogen zijn gericht op de Gelderse Vallei. Dit gebied in de provincie Gelderland heeft veel landbouw en veeteelt en is omringd met beschermde Natura-2000 gebieden. Er zijn oplossingen, maar worden die door de politiek ook ondersteund? We gaan in debat over luchtkwaliteit en gezondheid, boeren die stoppen en boeren die uitbreiden en mogelijke oplossingen om uit de stikstofcrisis te komen.
