Sinds 2015 probeert Pleegzorg Nederland, onderdeel van de brancheorganisatie Jeugdzorg Nederland, met deze campagne nieuwe pleegouders te werven. De nood is hoog sinds er in de Jeugdwet uit datzelfde jaar gesteld wordt dat kinderen bij voorkeur in een gezinssituatie moeten wonen; een gezinshuis of nog liever: een pleeggezin. 3500 nieuwe pleegouders zijn er elk jaar nodig om aan die ambitie te kunnen voldoen. Met de campagne ‘Supergewone Mensen Gezocht’ wil Pleegzorg Nederland het beeld bijstellen dat bij veel mensen leeft; dat er hoge eisen gelden en dat zij zelf waarschijnlijk niet geschikt zullen zijn als pleegouders. En dus hangen er langs sportvelden en scholen nu spandoeken met daarop de tekst: “Tim (12) zoekt een pleegmoeder die hem langs het veld komt toejuichen”, en “Dagmar (9) wil thuis vertellen hoe haar dag was". Juist deze alledaags gewone dingen zijn volgens Pleegzorg Nederland voor pleegkinderen heel belangrijk. ‘Zo kunnen supergewone mensen een superbijzondere bijdrage leveren aan de ontwikkeling van een kind.’

‘Campagne speelt in op emoties’

Uit een rondgang die we deden langs 400 pleeggezinnen blijkt dat de helft van de pleegouders vindt dat met deze campagne de rol van pleegouders wordt onderschat. ‘Het speelt in op de emoties, zonder eerlijke voorlichting over te verwachten problemen,’ licht iemand toe. En een ander schrijft: ‘Wij zijn hele gewone mensen. Niks bijzonders. Maar toch, er wordt héél veel van pleegouders gevraagd. Je vecht voor andermans kind. Soms tegen de biologische ouders én de instanties in. Je vangt de klappen op, soms letterlijk. Om het kind een kans te geven. Maar het heeft een enorme impact op je eigen gezin en leven. Hoe supergewoon ben je dan?’ Één op de drie ondervraagden vindt daarentegen dat de campagne wél een goed beeld geeft van pleegouderschap. ‘Ik ben het er helemaal mee eens. Pleegouders zijn geen superhelden. Het zijn supergewone mensen die misschien net dat extra’s hebben.’

‘Eerlijk verhaal bindt op langere termijn meer pleegouders’

Ook in de gesprekken die we hebben gevoerd met deskundigen kwam het begrip ‘supergewone mensen’ in relatie met pleegzorg ter sprake. Onderzoeker Harmke Leloux, verbonden aan de Universiteit van Leiden en Horizon Jeugdzorg begrijpt dat Pleegzorg Nederland met deze leus de aanmelding voor nieuwe pleeggezinnen laagdrempelig probeert te maken. ‘Het is heel positief dat het gewone leven goed naar voren komt. Dat is voor het herstel van een kind of jeugdige van groot belang.’ Aan de andere kant ziet zij wel het risico dat het de verwachting wekt dat het opnemen van een pleegkind niet zo’n big deal is. ‘Terwijl er in de praktijk vaak bovengemiddelde opvoedingsvaardigheden, communicatieve vaardigheden en incasseringsvermogen nodig zijn.’ Volgens Leloux kan dit verschil in verwachtingen het risico op uitval van pleegouders vergroten. ‘Misschien dat een ‘eerlijk verhaal’ van ervaren pleegouders of ex-pleegkinderen in combinatie met de toezegging van goede begeleiding op langere termijn meer pleegouders kan binden.’

Aanwas nieuwe pleegouders valt tegen

In een reactie laat Pleegzorg Nederland weten dat er over een nieuwe campagne wordt nagedacht. ‘De huidige campagne is heel erg aansprekend gebleken, het heeft mensen getriggerd om na te denken of pleegzorg iets voor hen zou kunnen zijn. Veel mensen hebben contact met ons opgenomen.’ Maar woordvoerder Janette Reukers voegt daar aan toe dat de aanwas niet zo hoog is als ze hadden verwacht. ‘Uiteindelijk vraagt het toch teveel van veel mensen.’ De cijfers lijken dit beeld te bevestigen: In 2015, het aftrapjaar van de campagne vroegen er ruim 12.000 belangstellenden informatie op. Er werden uiteindelijk iets meer dan 2.900 nieuwe pleegouders geaccepteerd. En ook in 2017 lag het aantal belangstellenden met 11.000 hoger dan het aantal nieuwe pleegouders: 2.600. (bron: Factsheet pleegzorg).

Onderzoek naar werving nieuwe pleegouders

Aan Garage2020, een innovatieve denktank met de missie om jeugdzorg overbodig te maken, heeft het ministerie van VWS gevraagd om vooronderzoek te doen voor een nieuwe wervingscampagne. Hierbij is het hele proces van werving in kaart gebracht, om te kijken waar winst te behalen valt. In dit proces is met verschillende partijen samengewerkt waaronder ook pleegzorgaanbieders, pleegouders en Pleegzorg Nederland. Volgens procesbegeleider Iris van Genuchten van Garage2020 gaat er in de huidige campagne teveel tijd en geld zitten in het informeren van mensen die zich aangetrokken voelen tot de laagdrempelige boodschap. ‘Je haalt je daarmee veel werk op de hals, terwijl je dit ook zou kunnen steken in de begeleiding van pleegouders.’ Volgens haar zitten de pijnpunten in het traject voor nieuwe pleegouders bovendien niet in het begin, maar veel verder in het proces.

Ze geeft drie voorbeelden. Ten eerste: Je komt na het opvragen van een informatiepakket met veel vragen te zitten. ‘Door al die informatie word je je alleen maar bewuster van alles wat je nog niet weet. Aspirant-pleegouders die lezen wat er allemaal bij komt kijken denken dan snel: 'Kan ik dit eigenlijk wel?' Het tweede punt gaat over de tijd tussen de aanmelding van aspirant-pleegouders en de daadwerkelijke plaatsing van een pleegkind. ‘Mensen gaan niet over één nacht ijs voor ze besluiten zich aan te melden als pleegouders. Daar is meestal een denkproces aan vooraf gegaan. Als ze zich dan aanmelden dan zijn ze er ook klaar voor. Maar dan moet de organisatie nog gaan nadenken en bekijken of je geschikt bent. In sommige gevallen kan het dan zomaar acht tot negen maanden duren voordat er een pleegkind bij het gezin geplaatst wordt.’

‘Stel hulp aan biologische ouders centraal’

Het derde punt is de relatie tussen de pleegouders met de biologische ouders van het kind. Een goede relatie met biologische ouders is uiteindelijk enorm bepalend voor het welzijn van een pleegkind. Het is interessant om te kijken of dit gegeven een rol kan spelen in het matchingsproces.’

Volgens pedagoog Gé Haans, die ruime ervaring heeft in de jeugdzorg, slaat dit laatste punt de spijker op zijn kop. ‘De wervingscampagnes van Pleegzorg Nederland zijn teveel gericht op hulp aan het kind in de knel.’ Volgens hem moet de hulp aan biologische ouders een veel prominentere rol krijgen. ‘Als je een ouder helpt om de opvoedingsklus af te maken, dan help je ook het kind. Nu nog melden zich veel aspirant-pleegouders die van betekenis willen zijn voor een kind. De contacten met ouders ervaren zij als ballast en dat gaat wringen.’

Volgens Haans vallen er om deze reden veel aspirant-pleegouders af na een voorlichtingsbijeenkomst. ‘Bijna allemaal geven ze aan dat ze opzien tegen dat contact met de biologische ouders. Dit is voor mij het teken dat er iets aan de werving schort.’ De resultaten van het vooronderzoek van Garage2020 worden nu aan de sector en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport voorgelegd. Volgens Pleegzorg Nederland is het vervolgens aan de minister om te bepalen of en wanneer er een nieuwe campagne komt. Een woordvoerder van het ministerie laat weten dat ze naast het werven van nieuwe pleegouders ook minder uitval onder potentiële pleegouders willen realiseren. Maar vooralsnog loopt wat hen betreft de campagne ‘Supergewone Mensen Gezocht’ óók in 2019 nog door.