“Kinderen die verhoogd prikkelgevoelig zijn, krijgen al vrij snel de diagnose Autismespectrumstoornis (ASS). De diagnostische criteria zijn breder geworden in de loop der jaren. Met name het gevoeligheidsprofiel (sensorische over- en of ondergevoeligheid voor bijvoorbeeld licht en geluid, red.) is erbij getrokken als één van de basiskenmerken van autisme. Daardoor zijn veel meer kinderen in dat spectrum terechtgekomen. Dus veel meer kinderen krijgen de diagnose ASS.” In de jaren zestig werden twee en een half op de tienduizend kinderen gediagnosticeerd met autisme, vertelt Verburg ons. “Nu is dat wereldwijd één op de honderd en in Nederland is dat nog hoger. Dat heeft voor een deel te maken met de verruiming van de criteria en voor een deel met andere factoren.”

Snelle psychiatrische labeling

Eén van die andere factoren is dat er steeds meer prikkels in onze maatschappij zijn, ziet Verburg. “Dit is al van invloed tijdens de zwangerschap. Meer stress bij de moeder tijdens de zwangerschap levert meer kinderen op die basaal al meer prikkelgevoelig zijn. Dan kun je zeggen: dat is een stoornis, maar je kunt ook zeggen: dit is hoe dit kind gebakken is en laten we kijken wat dit kind nodig heeft om zich goed te ontwikkelen.” Verburg kan zich erg opwinden over de neiging tot snelle psychiatrische labeling. “Wat ik daar heel kwalijk aan vind, is dat we de problemen expliciet toeschrijven aan onze kinderen. We zeggen: dit kind heeft een psychiatrische stoornis, er is iets mis met dit kind. Terwijl ik denk: nee, er is iets mis met onze maatschappij, waardoor steeds meer mensen en steeds meer kinderen buiten de boot vallen.”

Verburg wil kinderen liefst zo min mogelijk labels als ASS geven. Verzekeraars daarentegen vragen juist om deze labels, oftewel classificaties uit DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders): het handboek voor psychiatrische stoornissen dat wereldwijd wordt gebruikt. Zo’n DSM-classificatie is nodig om je behandeling vergoed te krijgen, zowel bij de verzekeraars als bij de Jeugdzorg waar de gemeentes over gaan. Maar in de regio centraal-Gelderland is inmiddels met de gemeentes afgesproken dat de hulpverleners geen DSM-classificaties hoeven te overleggen om behandelingen vanuit de Jeugdzorg vergoed te krijgen voor hun cliënten. Dus Verburg kan – zoals zij het liefst wil – puur focussen op de problemen die er spelen, zonder een label te plakken op het kind.

Wat is nou eigenlijk het probleem?

“Ouders komen bij mij binnen met de vraag: heeft mijn kind autisme? Dat vertroebelt de kernvraag. Want het gaat er niet om of hun kind autisme heeft. Het gaat erom: wat is hier nu eigenlijk het probleem? En dat zijn bijvoorbeeld driftbuien. En waardoor speelt dit probleem juist op dit moment in het leven van het kind?’ Verburg benadrukt dat het over interactie gaat. “Gedrag is altijd de combinatie van de aanleg van het kind met hoe de omgeving daarop reageert. Zowel bij het onderzoek naar de problemen, als bij de oplossing moet je dus kijken naar het kind èn naar de omgeving, dat wil zeggen ouders of gezin, school en andere omgevingsfactoren.”

De diagnose ASS is te breed en wordt te vaak gesteld, herhaalt Verburg. “Ik denk dat het zou helpen om veel voorzichtiger te zijn met dat label. Ik zou het label liever helemaal aan het einde van het hulpverleningstraject willen plaatsen in plaats van vooraan. Ik heb heel lang in een landelijke behandelsetting voor autisme gewerkt, waar alleen maar kinderen en jongeren binnenkwamen als ze het label autisme hadden. Aan het beging van het traject besprak ik altijd hetzelfde, namelijk: we halen het label autisme er nu af. En als je hier vertrekt, dan kijken we nog wel eens wat er van dat label over is.”