Het is hartje zomer als forensisch arts Jacquo van Remmen van het ene op het andere moment misselijk wordt en heel erg moe is. Hij denkt in eerste instantie aan een griepje. Maar als hij ook moeite krijgt met lopen en de hoge koorts maar niet zakt, beginnen hij en zijn omgeving zich toch zorgen te maken. ‘Natte lappen hielpen niet om de koorts van 41 graden te laten zakken, ik had geen idee wat er met mij aan de hand was,’ zo blikt hij terug op die zomer in 2016. ‘Het was kantje boord.’
Dagen later blijkt dat Jacquo van Remmen de ziekte van Weil heeft opgelopen, een ziekte die onder andere door ratten op mensen wordt overgedragen. We spreken hem voor ons onderzoek Plaagdieren waarin we onderzoek doen naar rattenoverlast. Veel tipgevers in dit onderzoek zien ratten liever niet in hun leefomgeving: ze zijn vies, hebben enge staarten en verspreiden ziektes. En die gedachte is niet geheel onterecht.
Drie doden
Vorig jaar werden 48 Nederlanders besmet met leptospirose, de infectie die in ernstige gevallen voor de ziekte van Weil kan zorgen. Twintig van hen liepen het op in Nederland, de rest in onder andere Zuidoost-Azië. Dat is te lezen in de Staat van Zoönosen (infecties die van dier op mens worden overgedragen) die deze week door het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) is gepresenteerd. Dat zijn minder besmettingen dan in het jaar dat Van Remmen ziek werd, in 2016 werden nog 84 mensen door de infectie getroffen. Wel is het sterftecijfer door leptospirose hoger dan in voorgaande jaren. Drie patiënten overleden vorig jaar aan de ziekte. Twee van hen liepen de infectie op in Nederland en één in België. In de voorgaande jaren overleed maximaal 1 patiënt per jaar.
‘Neem maar afscheid’
Volgens Van Remmen wordt de ziekte niet altijd op tijd herkend. Hij kreeg zelf in eerste instantie van zijn huisarts te horen dat hij maar een paar paracetamol moest nemen om de koorts te laten zakken. ‘Maar toen ik vreselijke hoofdpijn kreeg, blauw werd om mijn mond en de eetlust helemaal verdween heeft mijn familie me in de auto gezet en naar de spoedeisende hulp gereden.’ In het ziekenhuis bleek dat er toen al een nier was uitgevallen en zijn hart niet meer goed werkte. Hij lag 7 dagen in coma. ‘Er werd op een gegeven moment zelfs tegen de familie gezegd: ‘Neem maar afscheid.’’
Niet iedereen die de infectie oploopt is er zo erg aan toe als Van Remmen. De verschijnselen van een besmetting met leptospirose kunnen volgens het RIVM verschillen van milde griepachtige verschijnselen (zoals koude rillingen, diarree en hoofdpijn) tot een dodelijke vorm met onder andere nierfalen en bloedingen. Je loopt het op door bijvoorbeeld in besmet water te zwemmen of in contact te komen met besmette urine (van knaagdieren, honden of koeien). Maar besmetting kan ook optreden via besmet voedsel of drank, bijvoorbeeld rauwe melk. Van de twintig in Nederland opgelopen besmettingen (in 2018) is het grootste deel (11 van de 20) vermoedelijk opgelopen via oppervlaktewater, aldus het RIVM.
Moestuin de boosdoener?
Hoe Jacquo van Remmen de infectie heeft opgelopen is nooit helemaal duidelijk geworden, maar zelf vermoedt hij dat zijn moestuin de boosdoener is geweest. ‘Ik heb in die periode regelmatig in de moestuin gewerkt, die ligt vlakbij een sloot. Later hoorde ik dat daar ook ratten zaten. Ik ben waarschijnlijk met besmet water in aanraking gekomen of ik heb iets uit de moestuin gegeten waar de bacterie op aanwezig was.’
Meer aandacht voor ziekte van Weil
Hij vindt dat er meer aandacht moet komen voor de ziekte van Weil, bij artsen en bij burgers. ‘Er wordt vaak nogal luchtig over gedaan. Achteraf vind ik dat wij afgepoeierd zijn bij de huisarts. Misschien had de huisarts niet meteen kunnen zien dat ik deze specifieke infectie had, maar wel dat mijn ontstekingswaarden hoog waren. Ik was bijna dood geweest, ging van een fitte gespierde man naar een iemand die zich achter een rollator moest voortbewegen. Ik heb er een jaar over gedaan, met hartrevalidatie en alles, om er weer een beetje bovenop te komen.’
Maatschappelijk probleem
Zelf is hij ook extra alert geworden. ‘Als forensisch arts kom je natuurlijk ook op plekken waar ratten voorkomen, bijvoorbeeld in de buurt van sloten of in huizen waar mensen zich ernstig hebben vervuild. Dat zijn plekken waar je extra moet opletten,’ legt hij uit. Van Remmen ziet de rattenoverlast – en de daarmee samenhangende gevaren voor de volksgezondheid - vooral ook als een maatschappelijk probleem. ‘Ik heb het idee dat er steeds meer ratten komen, maar dat veel mensen hun schouders daarover ophalen. Het schoonhouden van de boel neemt men ook niet meer zo serieus als vroeger. En daarmee onderschatten mensen het probleem. Ik heb geluk gehad dat ik deze ziekte heb overleefd, maar het had ook anders kunnen lopen.'
