Samen met journalistencollectief Lighthouse Reports en Belgische media* deed Pointer onderzoek naar de handel in plastic afval. Milieuorganisaties en journalisten uit Maleisië en Indonesië melden dat westers afval dat wordt gebracht voor recycling, daar illegaal gedumpt en verbrand wordt. Tussen het plastic zit ook afval van Nederlandse herkomst.

Ondanks strenge internationale eisen aan de kwaliteit van het afval, gaat het toch mis. Het is namelijk niet moeilijk om plastic van lage kwaliteit of met een ongewenste eindbestemming op een schip te krijgen. Interpol publiceerde afgelopen zomer een rapport waarin criminele trends worden gesignaleerd als het maskeren van de herkomst van afval, het sjoemelen met documenten en een toename van illegale dump en verbranding.

18.000 containers
Jaarlijks gaan er ruim 18.000 containers met daarin meer dan 350 miljoen kilo plastic afval door de Rotterdamse en Belgische havens naar landen buiten de Europese Unie (EU) voor recycling. Daarvan controleert de milieu-inspectie of douane er nog geen duizend, ontdekten de journalisten. En zelfs al ze gecontroleerd worden, is er geen zekerheid, zegt Belgisch afvalexpert Mike van Acoleyen: “Als ze een container controleren en ze zien op de documenten een naam van een recycler in Vietnam, hoe weten ze dan wat dat voor bedrijf is? Verwerkt hij zijn afval netjes of verdwijnt het deels in de natuur? Wat zijn de arbeidsomstandigheden in de fabriek? Er is geen tijd om dat uit te pluizen.”

De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) is een onderzoek gestart naar de handel in recyclebaar plastic afval. China is jarenlang grootafnemer geweest, maar in 2018 sloot het land de havens voor westers afval vanwege de milieu-effecten. Handelaren moesten daardoor op zoek naar andere bestemmingen. Dat werden omliggende landen als Vietnam, Maleisië en Indonesië. ILT-onderzoeker Guido van der Meij zegt dat het moeilijk is om er zicht op te krijgen. “Met de grote Nederlandse handelaren hebben we goed contact. Die kennen de spelregels. Maar er zit ook een hele laag handelaren onder met een laptop en een telefoon. Daar hebben we minder zicht op. En wat er in Azië gebeurt, is voor ons bijna niet te volgen.” Ze hopen in het voorjaar met resultaten te komen.

6.000 Nederlandse handelaren
In Nederland zijn zo’n 6.000 registraties ‘handelaar in afvalstoffen’. Samen exporteren die handelaren jaarlijks miljoenen kilo’s recyclebaar plastic afval naar landen als Indonesië, Turkije, Vietnam en Maleisië voor recycling. Als het plastic afval schoon is en de juiste documenten heeft, mag het vrij verhandeld worden met vergunde recyclers in derde landen, tenzij die landen zelf aanvullende eisen stellen, zoals controles voor de verzending.

* Publicaties
De uitzending van Pointer is op 8 februari om 22:20 op NPO2. Geschreven verhalen over het onderzoek verschijnen in de Groene Amsterdammer, het Belgische maandblad Humo en krant De Tijd.

Deze publicatie is tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten en het Journalism Fund.eu.