Toen in 2020 een projectontwikkelaar in de Zeeuwse gemeente Tholen het nieuwe appartementencomplex Kruittoren wilde bouwen, moesten de rugstreeppadden die in het gebied leefden op een andere plek gecompenseerd worden voor hun verlies aan leefgebied. Er werden drie compensatiegebieden gemaakt. Twee daarvan bestaan uit echt nieuwe natuur, de derde locatie bestaat uit bestaande natuur die beter geschikt is gemaakt voor de rugstreeppad. Bij de meeste diersoorten moet je dan maar afwachten of ze de nieuwe compensatienatuur ‘ontdekken’. Maar niet in dit geval.

“We hebben de rugstreeppadden echt met de hand verhuisd”, vertelt Wijnand Lammers van de Natuurvereniging Tholen en betrokken bij de compensatie. Voorafgaand aan de voorplantingsperiode zijn emmertjes ingegraven met hulp van vrijwilligers waar de rugstreeppadden in vallen. Per emmer gingen de padden naar hun nieuwe leefgebied. De verhuizing is een succes, want het aantal rugstreeppadden is enorm toegenomen, vertelt Lammers. “Er is in 2020 en 2021 op flinke schaal voortplanting geweest in één van de twee compensatiegebieden en in het bestaande natuurgebied waar de omstandigheden voor de soort zijn verbeterd.”

Waarom ging het hier wel goed?

Volgens Lammers is het in dit geval een ‘kwestie van beheer’. Want je kan dieren wel verhuizen, maar als je niet zorgt dat het gebied geschikt voor ze blíjft, dan zijn ze ook zo weer weg. Dat geldt zeker voor de rugstreeppad. “De rugstreeppad is een pionier, hij houdt van kale, open gebieden met ondiep water.” En dat kan een knelpunt zijn bij het compenseren van deze soort. Want als je niks doet, groeien open, kale stukken natuur dicht met ruigte, struiken en bomen. Die voorliefde voor kale, open vlaktes is trouwens ook de reden dat de rugstreeppad vaak opduikt op bouwplaatsen. Bij het bouwrijp maken van de grond, creëert een projectontwikkelaar ongewild de perfecte leefomgeving voor de rugstreeppad.

Niet of te laat

Volgens Lammers kan natuurcompensatie wel helpen om verloren gegane natuur te compenseren, maar hangt het er heel erg vanaf hoe je het doet. “Ik heb geen harde cijfers, maar ik heb de indruk dat die compensatie vaak niet of niet op tijd gebeurt.” Het idee is juist dat de natuur al is gecompenseerd voordat er aan een bouwproject begonnen wordt. De Algemene Rekenkamer concludeert in een kritisch rapport uit 2014: “De verantwoordelijkheid voor dit toezicht is nog niet goed geregeld. Daardoor blijft het onduidelijk of de compensatie daadwerkelijk leidt tot volwaardige en blijvende vervanging van de aangetaste natuur.”

Vervangbaarheid

Een belangrijk aspect bij het beoordelen van de mate van succes van natuurcompensatie is volgens Lammers de mate van vervangbaarheid. “Zo is het leefgebied van pioniersoorten meestal veel eenvoudiger te compenseren, omdat de soorten zich nu eenmaal snel kunnen vestigen en nieuw leefgebied dan ook snel accepteren. Het compenseren van oud loofbos daarentegen, is in principe onmogelijk omdat zo'n natuurtype een zeer lange ontwikkeltijd nodig heeft.” Nieuw bos aanplanten of wat extra nestkasten ophangen, weegt zeker niet op tegen het verlies van oud bos.

Kaal de winter weer in

Wat vaak niet goed gaat - beheer op langere termijn - is voor de rugstreeppadden in Tholen geborgd en ondergebracht bij Stichting Landschapsbeheer Zeeland, waar Wijnand Lammers nu ook voor werkt. Volgende week gaat hij weer met een aannemer en vrijwilligers aan de slag. Ze gaan maaien, want het gebied moet kaal de winter weer in. Natuur goed compenseren is dus een kwestie van een lange adem. Lammers: “Je moet ook echt geld uittrekken voor het beheer. Er is wel inspanning voor nodig.”

Bekijk hier de uitzending Natuurcompensatie.