Rusland heeft met westerse technologie, deels afkomstig uit Nederland, een geheim onderwaternetwerk aangelegd, genaamd Harmony. Dat blijkt deze week uit onderzoek van Pointer en internationale partners. Met dat systeem kan het Russische leger razendsnel binnendringende NAVO-schepen opsporen en aanvallen. Dat roept de vraag op: mag Rusland zomaar een militair netwerk aanleggen in internationale wateren?
Het Harmony-netwerk is aangelegd in de wateren tussen Noorwegen en Rusland, beter bekend als de Barentszzee. Dat gebied valt grotendeels binnen de Exclusieve Economische Zone (EEZ) van Rusland. En juist daardoor is het, volgens oud-marineofficier en deskundige in internationaal zeerecht Niels Woudstra, “geen ingewikkelde kwestie”.
‘Volste recht voor aanleg infrastructuur’
Een EEZ, staat voor Exclusieve Economische Zone en is een zeegebied dat tot maximaal 200 zeemijl (zo’n 370 kilometer) van de kust reikt. Het desbetreffende land heeft daar de economische rechten om bijvoorbeeld te vissen, te boren of kabels en leidingen aan te leggen. Andere staten mogen er wel varen of onderzoek doen, zolang dat niet botst met die economische belangen.
“Rusland heeft in principe het volste recht om daar infrastructuur aan te leggen, zoals internetkabels of sensoren onder water”, zegt Woudstra. “Dat kun je juridisch moeilijk weerleggen.”
Henk Warnar, universitair hoofddocent maritiem optreden aan de Nederlandse Defensie Academie, bevestigt dat en vult aan: “In dit geval liggen de kabels, althans, de door jullie vastgestelde ligging, in de Russische EEZ van de Barentszzee, en dat mag volgens het zeerecht gewoon.”
Onderwaternetwerk van de VS
Rusland is niet het enige land dat zich met dit soort onderwaternetwerken bezighoudt. Zo ontwikkelden de Verenigde Staten tijdens de Koude Oorlog het SOSUS-systeem (Sound Surveillance System), bedoeld om Sovjet-onderzeeërs vroegtijdig te detecteren. Dat systeem bestond uit een reeks hydrofoons, onderwatermicrofoons, die op de zeebodem waren bevestigd en permanent meeluisterden naar geluiden in de oceaan.
Recent verbleef het Amerikaanse marineschip (MV Gary Chouest) een week in de Ierse haven van Cork. Volgens meerdere bronnen is het vaartuig mogelijk betrokken bij het onderhoud van onderzeese luisterapparatuur en bekabeling voor de Amerikaanse regering, mogelijk onderdeel van het geheime SOSUS-netwerk in de Atlantische Oceaan. Voor zover bekend is er geen vergunning afgegeven om werkzaamheden uit te voeren in de Ierse Exclusieve Economische Zone.
Hoewel de precieze reden voor het bezoek onduidelijk blijft, bevestigde het Ierse ministerie van Buitenlandse Zaken dat het schip toestemming kreeg om aan te meren in de haven vanwege slecht weer en dat de vereiste diplomatieke procedures correct zijn gevolgd. Het incident toont aan dat ook de Verenigde Staten hun onderzeese afluistersysteem nog altijd actief onderhouden.
Wereldwijd systeem van China
Ook China heeft een onderwaterverdedigingsnetwerk dat snel uitgroeit tot een wereldwijd systeem. Onder de noemer Transparent Ocean werkt het Chinese leger aan een vijflaagse infrastructuur die de zee ‘transparant’ moet maken. Volgens onderzoek van Defense One bestaat het systeem uit onder meer autonome onderzeeërs en slimme boeien die akoestische signalen doorsturen naar Chinese militaire eenheden via satellieten, en onderzeese hubs waar drones kunnen bijtanken of data uploaden. Oftewel: Transparent Ocean is een netwerk dat doelwitten automatisch detecteert, volgt en aan aanvalssystemen doorgeeft aan de Chinese overheid.
Volgens deskundige Woudstra beschikt de EU, en daarmee ook de NAVO, niet over een eigen onderwaternetwerk in Europese wateren. “De NAVO, en daarmee de EU, hebben lang geprofiteerd van de inspanningen van de VS doordat we in Europa te weinig in defensie hebben willen investeren in de afgelopen decennia. Nu lopen we daarom achter."
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
