Centraal in dit Russische inkoopnetwerk staat het op Cyprus gevestigde ‘Mostrello Commercial Limited’. Het is eigendom van een zakenman uit Moskou die actief is in de aanleg van glasvezelkabels en die in het verleden al meerdere malen voor het Russische leger en de Russische inlichtingendiensten heeft gewerkt. Uit het onderzoek van Pointer blijkt dat Mostrello en aanverwante zusterbedrijven in de afgelopen 12 jaar gevoelige onderwatertechnologie en onderzoeksschepen ter waarde van meer dan 56 miljoen dollar hebben aangeschaft. De goederen gingen uiteindelijk naar het Russische staatsbedrijf Upravelenie Perspektivnyh Tecknologij (UPT), dat in opdracht van het Russische ministerie van Defensie werkt aan de aanleg van Harmony in de noordelijke wateren van Rusland.

Onderwaternetwerk Harmony

Het onderwaternetwerk is geïnstalleerd in de wateren tussen Moermansk, Nova Zembla en Alexandraland, zo blijkt uit de analyse van de vaarbewegingen van de acht schepen die aan Harmony worden toegeschreven. Het systeem bestaat onder meer uit kabels, hydrofoons, sonar en sensoren op de zeebodem.

De aanleg van Harmony vergroot de militaire slagkracht van Rusland in het Noordpoolgebied, waar de strategische kernonderzeeërs van de noordelijke Russische vloot gestationeerd zijn. Volgens experts kan Rusland NAVO-onderzeeërs, -schepen en -vliegtuigen vroegtijdig detecteren.

Nederlandse betrokkenheid

Uit de gelekte informatie blijkt dat Mostrello onder andere maritieme apparatuur heeft gekocht van het Nederlandse bedrijf Royal IHC, dat door de overheid meermaals financiële steun ontving omdat ze onderzeeërs maakt voor defensie en te belangrijk worden geacht nu de Russische dreiging toeneemt. In totaal heeft Royal IHC voor 4,2 miljoen dollar aan goederen verkocht, waaronder een kabelmotor, waarmee glasvezelkabels op de zeebodem worden gelegd.

Royal IHC schrijft dat het geen wetten of sancties heeft overtreden, dat de goederen voor Duitsland bestemd waren en dat de screening voorafgaand aan de verkoop geen negatieve bevindingen opleverde.

Naast maritieme apparatuur heeft het postbusbedrijf Mostrello de afgelopen jaren ook negen onderzoeksschepen overgenomen, waaronder de Mariska G (omgedoopt tot Sofia) van de Nederlandse Rederij Groen en de Sam O’Cat van het Nederlandse Smit Terminals Europe LTD - inmiddels overgenomen door Boskalis. Woordvoerders van Rederij Groen en Smit Terminals bevestigen de verkoop en verklaren dat het bedrijf aan alle wettelijke eisen heeft voldaan.

Russische rode vlaggen

Volgens sanctie-experts hadden de drie Nederlandse ondernemingen signalen moeten herkennen dat hun goederen bestemd waren voor Rusland. “Een brievenbusmaatschappij op Cyprus is een klassieke rode vlag,” zegt defensiedeskundige bij PAX Frank Slijper. “Juist bedrijven die in de offshore- en defensiesector actief zijn, weten hoe gevoelig deze exporten liggen.”

En dus hadden de Nederlandse bedrijven volgens de deskundigen beter onderzoek moeten doen. Dat betekent: nagaan wie de uiteindelijke eigenaar is van de gekochte materialen, en welk risico bestaat dat leveringen bijdragen aan militaire doeleinden of mensenrechtenschendingen. “Het feit dat er nooit is onderzocht wie er schuilgaat achter Mostrello, is op zichzelf al problematisch,” zegt sanctierechtexpert Heleen over de Linden.