Sunniva Fluitsma, woordvoerder van de Algemeene Schippers Vereeniging (ASV) staat naast haar man in de kajuit als we haar bellen. De scheepsmotor van haar spits (39 bij 5,05 meter) bromt op de achtergrond. Hoe kijkt zij vanaf haar binnenvaartschip aan tegen het zwerfafvalprobleem in onze rivieren?

Drijvende vuilniszak? ‘Misschien is het drugsafval’

‘Na hoog water zien we langs de kanten heel veel liggen,’ meldt de schippersvrouw. ‘Dan bellen we Rijkswaterstaat: nu moet je hier bij de oevers komen, nu kun je het zo pakken. Maar meestal krijgen we dan te horen dat dat niet kan.’ Zelf kunnen ze er niet bij vanaf het schip. Fluitsma: ‘Touw proberen we wel altijd uit het water te halen. Als dat in je schroef komt, heb je als schipper een groot probleem. Maar als ik een vuilniszak zie drijven, neem ik ‘m niet mee. Misschien is het drugsafval.’ Sowieso is het heel lastig om varend iets uit het water te halen, legt ze uit.

En dat afval wat ze in het water ziet; waar komt dat vandaan, denkt Fluitsma? ‘Ik zie veel plastic. Eindeloos veel flesjes, in Frankrijk vooral. Daar stuur ik dan foto’s van naar Greenpeace. Daar zou echt statiegeld op moeten komen.’ Wat betreft het vuil van de binnenvaart zelf is ze kritisch. Fluitsma: ‘De minister heeft het ons niet makkelijk gemaakt om ons vuil goed kwijt te kunnen.’

‘In andere landen kunnen schippers hun huisvuil zo kwijt’

Ze doelt op het abonnement dat binnenvaartschippers sinds 2014 moeten afsluiten om hun huisvuil kwijt te kunnen. ‘Wij varen 80% van de tijd in Frankrijk. Daar kun je je afval gewoon gescheiden inleveren bij alle sluizen. Ook in Duitsland en België kunnen schippers alles zo kwijt. Maar in Nederland moet je voor honderden euro’s per jaar een abonnement afsluiten. En staan er maar op een paar plekken containers. Er zijn dus niet veel schippers met een abonnement.’

Volgens Fluitsma werkt dit in de hand dat schippers hun vuil bewaren tot ze thuis zijn. Of in een haven. ‘Het woongedeelte is niet zo groot op een schip, dus vuil zet je buiten, net als thuis. Als er dan een keer storm komt, of meeuwen of ratten dan kan er weleens wat in het water belanden.’ Ze heeft nog nooit gezien dat een schipper bewust iets overboord gooide. Fluitsma: ‘De zeevaart heeft die gewoonte wel altijd gehad. Maar binnenvaartschippers zijn juist heel bewust.’

SAB: Schippers kunnen plastic gratis kwijt

We vragen Rianne van Heemst van de Stichting Afvalstoffen & vaardocumenten Binnenvaart (SAB) wat zij vinden van de kritiek van de schippers. Van Heemst: ‘Plastic kunnen schippers gratis kwijt. Daar staan op tien strategische plekken losse bakken voor langs de rijksvaarwegen. Het betaalde abonnement is alleen voor huisvuil.’ Van Heemst is het met ons eens dat tien bakken voor plastic langs alle vaarwegen niet veel is. ‘Dat doen we in opdracht van Rijkswaterstaat. De rest regelen gemeenten.’

Langs de rijksvaarwegen vinden we ook de huisvuilcontainers waarvoor een abonnement nodig is. Op de kaart tellen we er een stuk of dertig. Van Heemst: ‘En er zijn voldoende plekken langs sluizen of havens. Als je havengeld betaalt, kun je daarvan ook gebruik maken.’

Slechts 7,5 procent van de 8.000 schippers heeft abonnement

Hoeveel huisvuilabonnementen zijn er afgesloten bij de SAB? ‘Rond de zeshonderd. En er zijn ruim achtduizend Nederlandse binnenvaartschepen.’ Dat zou betekenen dat nog maar 7,5 procent van de Nederlandse schippers zijn huisvuil inlevert op de plekken die daarvoor bedoeld zijn. Hoe komt dat? Van Heemst: ‘Waarschijnlijk houden ze het aan boord. Of ze geven het ergens anders af. Het komt ook weleens voor dat mensen een zak naast een container zetten. Schippers die dat doen riskeren een flinke boete.'

Fluitsma vindt de manier waarop het nu geregeld is niet goed genoeg. ‘Degene die de prijs betaalt, is het milieu. Door storm en ongedierte kan het overboord gaan. Het zou beter zijn als schippers het makkelijker in een bak kunnen gooien.’