In ons onderzoek naar de anti-vaccinatiebeweging stuitten we op de homeopathische profylaxe, te gebruiken om kinderziektes als de mazelen of de bof te voorkomen. Homeopaten schrijven hierbij druppels water of korrels voor. In die druppels zit de oorspronkelijke ziektekiem van de ziekte die je wilt bestrijden, maar dan naar homeopathisch concept oneindig verdund. Die verdunning is zo enorm dat de ziektekiem er niet meer in zit. Homeopaten geloven dat de druppel dan de eigenschappen van die stof toch onthoudt. Wetenschappelijk bewijs hiervoor ontbreekt.

We vonden in ons onderzoek ruim 30 homeopaten in Nederland die homeopathie aanprijzen als alternatief voor vaccinatie. Deze homeopaten beweren bovendien dat er geen schade voor de kinderen is. In kringen van anti-vaxxers doen veel verhalen de ronde over ‘vaccinatieschade’. Ouders die voor die verhalen gevoelig zijn, raken zo mogelijk geïnteresseerd in homeopathische profylaxe. Volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) zijn deze verhalen ongegrond en hebben vaccinaties hoogstens onschuldige en voorbijgaande bijwerkingen, zoals koorts.

Ouders in de luren gelegd

Ons onderzoek leidde tot pittige reacties van bijvoorbeeld de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde. Kinderarts Károly Illy: ‘Kinderen en ouders worden in de luren gelegd door dit soort mededelingen die gewoon pertinent onwaar zijn. Daar maak ik me zorgen over en eerlijk gezegd ook boos.’ Ook de staatssecretaris Paul Blokhuis noemde de promotie van deze homeopathische profylaxe ‘niet acceptabel’. In antwoord op Kamervragen van de SP en de VVD schreef hij: ‘Het is niet toegestaan om onbewezen medische claims te doen voor geneesmiddelen en dus ook niet voor homeopathische producten. Zorgaanbieders mogen dus niet stellen dat de door hen gebruikte producten aantoonbaar werken als dat niet zo is.’

Daarom vroegen we een half jaar na de uitzending aan de Inspectie of ze nog wat hebben ondernomen. Maar de Inspectie is niet gaan handhaven. Zij geven min of meer hetzelfde antwoord als ze deden vóór onze uitzending.

‘Er is vooralsnog geen reden om aan te nemen dat het aanbieden van homeopathische profylaxe een merkbaar effect heeft of zal hebben op de vaccinatiegraad. We zullen daarom meldingen over risicovol gedrag van aanbieders van homeopathische profylaxe in behandeling nemen, maar we zullen niet actief op zoek gaan naar deze aanbieders.’ De Inspectie onderneemt waar mogelijk wel acties om via het toezicht te stimuleren dat de vaccinatiegraad weer toe zal nemen.

Daarnaast beschouwt de Inspectie de homeopathische profylaxe als een methode en niet als een geneesmiddel. Zodra er een medische claim wordt gedaan bij een middel heet het volgens de wet een geneesmiddel.De homeopathische methode mag in Nederland worden bedreven. Het is in principe onschuldig omdat toegediende druppels eigenlijk alleen water bevatten. Het wordt juridisch ingewikkelder als een homeopaat een geneesmiddel aanprijst met daarbij een (onbewezen) medische claim. Want je mag in Nederland geen medische claims doen voor middelen waarvan de werkzaamheid niet is aangetoond. Bij homeopathische producten mogen dus überhaupt geen medische claims worden gedaan aangezien van geen enkel homeopathisch product de werkzaamheid is bewezen.

Een korrel is voor de Inspectie geen geneesmiddel

De Inspectie is er niet van overtuigd dat hier ‘reclame gemaakt wordt voor een specifiek product dat als een geneesmiddel kan worden beschouwd’. Pas als dat gebeurt, terwijl het niet geregistreerd is als geneesmiddel, kan ze handhaven. ‘Maar zolang er alleen over een behandeling in het algemeen wordt gesproken, hebben wij geen handhavingsmogelijkheden. Op dit moment hebben we geen nieuwe handhavingstrajecten lopen vanwege verboden reclame voor ongeregistreerde geneesmiddelen omtrent homeopathische vaccins.’

Daar staat tegenover dat uit ons onderzoek duidelijk blijkt dat er wel degelijk een product is, namelijk korrels/druppels. Die zijn samengesteld uit water en een ziektekiem. Die worden aantoonbaar verkocht en aangeboden met een medische claim. We hebben inmiddels staatssecretaris Blokhuis gevraagd te reageren op deze verschillende interpretaties en wat hij vindt van de reactie van de Inspectie.

Toename gevallen van mazelen

De overheid beschermt met het Rijksvaccinatieprogramma kinderen tegen een serie ziektes zoals de mazelen en de bof. Dit programma is heel succesvol omdat vrijwel iedereen zijn kinderen vaccineert. Maar de vaccinatiegraad daalde de afgelopen jaren onder de 95 procent en daarmee nam de onrust toe. Want onder die 95 procent wordt het risico op besmetting aanzienlijk groter.

Er zijn dit jaar tot nu toe meer mazelenpatiënten gemeld dan in dezelfde periode in de voorafgaande jaren.Het RIVM schrijft hier het volgende over: ‘Over heel Nederland zijn er in 2019 tot nu toe vijftien patiënten gemeld. Voorgaande jaren werden er tien tot twintig patiënten in het hele jaar gemeld. De toename van het aantal patiënten komt doordat er in diverse landen in Europa mazelenuitbraken zijn. De meeste patiënten hebben de ziekte in het buitenland opgelopen, soms besmetten zij vervolgens in Nederland nog één of enkele onbeschermde personen. Het gaat daarbij niet alleen om kinderen, maar ook om volwassenen die niet beschermd zijn tegen mazelen. De vaccinatie tegen mazelen is vanaf 1976 opgenomen in het vaccinatieprogramma, dus een deel van de volwassenen is niet gevaccineerd.‘

Kijk hier onze uitzending over homeopathische profylaxe terug.