De foto’s maken deel uit van een dataset van 33.000 beelden die door de Duitse omroep NDR werd verkregen en aan onder meer Pointer beschikbaar is gesteld. De dataset, bekend als het Damascus Dossier, bevat ook 134.000 interne e-mails, rapporten, telefoongesprekken en andere documenten die inzicht geven in de werkwijze van het inlichtingen- en detentienetwerk van het regime van Bashar al-Assad.

De dataset is afkomstig van meerdere veiligheidsdiensten, waaronder de Algemene Inlichtingendienst en de luchtmacht-inlichtingendienst, en bestrijkt een periode van midden jaren negentig tot eind 2024. De afgelopen acht maanden is het materiaal onderzocht door een samenwerkingsverband van internationale media, waaronder NDR, Süddeutsche Zeitung, The Washington Post, Le Monde, Toronto Star, CBC, ARIJ en Pointer.

Grimmige beelden

Onder de bestanden bevinden zich drie foto’s van het lichaam van Mazen al-Hamada, gemaakt door militaire fotografen. In de collectie zitten beelden van meer dan tienduizend gedocumenteerde slachtoffers. Elk lichaam is gefotografeerd met een wit label op de borst, waarop een volgnummer en een verwijzing naar de verantwoordelijke afdeling staan.

Al-Hamada droeg nummer 1174K: de 1174ste dode van cyclus K. Na elke 5000 geregistreerde doden begon een nieuwe cyclus met een nieuwe letter. Op zijn label staat ook een M, een verwijzing naar Mabahith, de onderzoeksafdeling van de militaire politie in Qaboun.

Eerder gedood

De metadata, die automatisch wordt gegenereerd bij het maken van een foto, toont dat de foto’s zijn gemaakt op 28 september 2024. Hiermee wordt duidelijk dat Al-Hamada in elk geval al eind september was overleden. Tot nu toe werd ervan uitgegaan dat hij vlak voor de val van het Assad-regime, begin december, zou zijn geëxecuteerd toen rebellen het land veroverden.

Uit de foto’s van Mazen’s lichaam wordt ook duidelijk dat hij vlak na zijn overlijden naar het Harasta militaire ziekenhuis is gebracht. Op de foto’s is de natuurstenen vloer van de hal van het mortuarium van het ziekenhuis in Damascus te zien. Omdat de koelruimte in Harasta niet functioneerde, zou zijn lichaam later naar het Al Mujtahid-ziekenhuis zijn overgebracht, waar zijn familie zijn lichaam vond.

De beelden tonen Al-Hamada in gevangeniskleding, liggend op een wit doek. Op zijn polsen zijn afdrukken van boeien zichtbaar, evenals een verwonding aan één voet.

De NDR heeft de beelden voorgelegd aan de familie van Al-Hamada. Zij zijn ervan overtuigd dat hij is omgekomen in de beruchte Sednaya-gevangenis, ook wel de ‘mensenslachterij’ genoemd.

“De bewakers gingen naar Mazens cel en sloegen hem met knuppels, zo vertelde een man die in de cel naast hem zat aan mij. Ze bleven hem slaan, en hij schreeuwde, tot uiteindelijk zijn adem stopte”, vertelt zijn broer Fawzi al-Hamada.

De familie wil dat de foto’s openbaar worden. “We voelen pijn door zijn verlies. Maar ook trots. Trots op Mazen en de offers die hij heeft gegeven voor het vaderland. Het is noodzakelijk dat mensen de waarheid kennen.”

‘Mensen moeten dit weten’

Uit het onderzoek blijkt dat de Syrische militaire ziekenhuizen een centrale rol speelden in Assads moordmachine. Volgens verklaringen van medisch personeel en geanalyseerde satellietbeelden werden gevangenen op de bovenste verdieping van het Harasta-ziekenhuis gemarteld en gedood.

Lichamen werden vervolgens in busjes opgestapeld en vervoerd, en in koelwagens op het ziekenhuisterrein opgeslagen. Daar werden zij gefotografeerd, geregistreerd en daarna naar massagraven gebracht, onder meer bij Al Qutayfah en Najha.

Een voormalige Syrische kolonel die diende als het hoofd van de Afdeling Bewijsbewaring van de militaire politie in Damascus bewaarde de foto’s op een harde schijf die hij na de val van het regime veiligstelde. Via tussenpersonen kwamen de bestanden uiteindelijk bij de NDR terecht. De voormalig kolonel hoopt zo de misdaden van het Assad regime aan het licht stellen. “Mensen moeten dit weten”, zegt hij in een interview met NDR. “Dit zijn slachtoffers waarvan de familieleden willen weten waar ze zijn en wat er met ze is gebeurd.”

‘Menselijk belang’

Volgens genocideonderzoeker Uğur Ümit Üngör van het NIOD zijn de foto’s en documenten van grote waarde. “Het is ongelooflijk uniek materiaal”, zegt hij. “Er zijn in Syrië meer dan 120.000 mensen van de aardbodem verdwenen. De meeste Syriërs hebben geen idee wat er met hen is gebeurd. Hoogstwaarschijnlijk zijn ze doodgemarteld of geëxecuteerd. Maar precies wanneer dat is gebeurd of in welk massagraf ze liggen, dat weten de nabestaanden niet. En als deze documenten daar inzicht in kunnen geven dan dienen ze niet alleen een wetenschappelijk belang, maar ook een menselijk belang.”

Vanaf 4 december 2025 publiceren de betrokken media de bevindingen uit het dossier. Het materiaal laat onder meer de dagelijkse operatie van het Syrische veiligheidsapparaat zien, evenals de samenwerking met bondgenoten zoals Rusland en Iran en contacten met VN-agentschappen.


De tv-uitzending van Pointer is zondag 7 december om 22:10 uur te zien bij KRO NCRV op NPO 2.