De crisisopvang voor slachtoffers van huiselijk geweld kampt met flinke tekorten aan opvangplekken. Landelijk gaat het om 800 plekken te weinig, zo blijkt uit de eerste landelijke meting, gedaan door de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en brancheorganisatie Valente. Dat merkt ook Arosa, opvangorganisatie en expertisecentrum op het gebied van huiselijk geweld. Rond feestdagen en vakanties neemt de druk op de opvang flink toe. “Vrouwen die niet op onze locaties terecht kunnen zitten noodgedwongen in hotels.”
“Dit is de linnenkast”, zegt trajectbegeleider Yasmina* terwijl ze de deur openhoudt. Op de metalen planken liggen een paar dunne, gekleurde fleecedekens. Er is geen beddengoed meer te vinden. Alle bedden bij de crisisopvang van Arosa zijn momenteel in gebruik, vertelt ze. “Het is hoogseizoen hier, de zomervakantie komt eraan. Mensen zijn daardoor vaker thuis.” Meer bij elkaar zijn, brengt ook meer kans op ruzie en escalatie van geweld. Yasmina ziet dan ook piekperiodes in de opvang rondom vakanties en feestdagen: “Dan is er stormloop hier.”
Hotel als alternatief
Arosa maakt in die perioden gebruik van hotels in de omgeving om de drukte beter aan te kunnen. Maar hotels zijn niet net zo veilig, weten Mijke Caminada, beleidsadviseur bij Valente, en Carli van Winsen, directeur van Arosa. “We kunnen begeleiding niet goed regelen en toezicht is niet gegarandeerd”, aldus Van Winsen. Caminada beaamt het gebrek aan goed toezicht en vult aan: “Een hotel heeft geen bewaakte voordeur. De medewerkers die achter de receptie werken, weten niet wat voor risico iemand loopt.” Zo weten de medewerkers niet of iemand een agressieve of stalkende ex heeft die naar het slachtoffer op zoek is.
Van Winsen ziet het tekort in de afgelopen jaren oplopen. “In het eerste kwartaal van dit jaar zijn alweer meer mensen opgevangen in hotels dan in het eerste kwartaal van vorig jaar.” In de gemeentes Den Haag en Delft ging het vorig jaar om 50 hotelplaatsingen. Bij Arosa zijn ze dan ook niet blij met dit scenario, maar zien geen andere uitweg: “We willen niet dat vrouwen op de bank in onze woonkamer moeten slapen”, zegt Yasmina met een grimas op haar gezicht.
Valente en de VNG meten sinds dit jaar het aantal opvangplekken in Nederland. Volgens het Verdrag van Istanbul moet elk Europees land minstens één opvangplek per 10.000 inwoners hebben. Voor Nederland betekent dat 1.800 plaatsen. Uit de meting blijkt dat er naar schatting slechts 1.000 veilige opvangplekken zijn. In 40 procent van de gemeenten is er daarom een wachtlijst voor een veilige opvangplek. Alternatief is het plaatsen in hotels of vakantieparken, wat fors is toegenomen in de afgelopen jaren.
Gebrek aan geld
Het nijpende tekort komt volgens beleidsadviseur Caminada door een gebrek aan geld. “Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de opvang, maar die ontvangen niet genoeg ondersteuning om aan het Verdrag van Istanbul te voldoen. Het is een mismatch.” Van Winsen: “Als ik het vergelijk met andere zorgsectoren, is het altijd arm.” Met het aankomende ravijnjaar voor gemeenten, en de bijbehorende bezuinigingen, ziet het er volgens Van Winsen al helemaal minder rooskleurig uit. De landelijke bezuinigingen op gemeenten, in totaal 2,4 miljard euro, gaat waarschijnlijk ook de vrouwenopvang raken.
Yasmina wijst naar de kleurrijke kinderboeken die tegen de muur staan. “Deze zijn door de bieb gedoneerd.” Het woord donatie valt vaker: de trampoline, de glijbaan, verschillende banken en welkomstrugzakjes voor de kinderen zijn gedoneerd. Andere spullen staan er door gulle gevers. Zo is er een bescheiden gym met onder meer een loopband en wat gewichten.
Het tekort aan plekken valt volgens Caminada verder te verklaren door de problemen met de uitstroom. “We hebben allemaal last van de woningkrapte, dus ook mensen die in de opvang zitten.” Het rapport van Valente en VNG concludeert dan ook dat vrouwen in de crisisopvang gemiddeld twee keer zo lang dan de maximaal gewenste 42 dagen verblijven. En ook niet elke gemeente in Nederland geeft urgentie aan slachtoffers van huiselijk geweld voor een zelfstandige woning.
Zelfredzaamheid
Tijdens de rondleiding vliegt de voordeur van een van de verblijven open en verschijnt een vrouw in de opening. “Je leeft!”, roept Yasmina breed lachend. De vrouw lacht verontschuldigend. Ze slaat haar vest dicht met haar handen. “Sorry dames, ik zie er niet uit”. “Nee, je bent mooi vandaag,” zegt Yasmina terug. Er gaan grapjes over en weer. Hoe anders vrouwen hier meestal binnenkomen, weet Yasmina maar al te goed. “Ze zijn zo afhankelijk geweest van de pleger. Veel vrouwen verliezen hun zelfstandigheid bij huiselijk geweld. En je probeert die vrouw weer zelfredzaam te maken.”
Zo angstig kwam ook Selina aan in de opvang. Ze werd zwaar mishandeld, tot gebroken ribben en oogkas aan toe, en bedreigd door haar ex met een filmpje waarin het leek alsof ze seks hadden. Ook toen hij in de gevangenis zat, gingen de dreigementen door. Eentje werd werkelijkheid: een onbekende schoot twee kogels door het voorraam, die Selina op een haartje na misten.
Stilte en veiligheid
Al snel blijkt dat niet alleen haar ex een gevaar is voor haar leven. De geruchten van de video bereiken ook haar Turkse vader, die haar daarna niet meer als zijn dochter beschouwt. Terwijl Selina op bezoek gaat bij hem om een betere band op te bouwen, bedreigt hij haar met een wapen. In november vorig jaar komt haar vader zelfs illegaal naar Nederland met hetzelfde doel, en vlucht Selina naar de opvang. “Ik was heel blij toen ik hier binnen was.”
De eerste dagen vallen Selina zwaar, omdat ze geen contact mocht hebben met haar omgeving. “Ik was gewend dagelijks contact te hebben met mijn oma, mijn moeder. Dat viel ineens allemaal stil.” De stilte en veiligheid maakt ook dat ze eindelijk, na jaren van geweld, tot rust kan komen. “Ik stond zo lang op de automatische piloot. Ik hoefde niet meer constant aan te staan, kon het eindelijk loslaten.”
Oprecht goed
Hoe het nu met Selina gaat? “Goed.” Het blijft een paar seconden stil en haar stem verzacht. “Ik kan oprecht zeggen dat het goed met me gaat.” Ze woont sinds een tijdje weer op haarzelf, al heeft dat even geduurd. Contact met Arosa heeft ze nog steeds. “Ze hebben mij het best en veiligst geholpen”, vertelt Selina. “Ik heb altijd het gevoel dat ik bij Arosa terechtkan.” Ook haar liefdesleven heeft niet stilgestaan. “Ik heb een superlieve vriend die gelukkig heel goed met mij om gaat”, vertelt ze vol trots. Ze is ook hard bezig om haar trauma te verwerken. “Er is nog een leven buiten slachtoffer zijn.”
*Vanwege de veiligheid van Yasmina wordt ze alleen bij voornaam genoemd. De volledige naam is bij de redactie bekend.
Bekijk hieronder de uitzending van Pointer 'Vermoord door je ex' terug:
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
