Honderden particulieren uit het hele land hebben in de afgelopen maanden eieren van hun eigen kippen laten testen op de aanwezigheid van PFAS. In grofweg 60 procent van de gevallen, zo laat testbedrijf Normec weten, zit er te veel PFAS in. Hier het antwoord op jullie meest gestelde vragen: kan je besmette eitjes nog veilig eten, of moeten ze linea recta bij het afval?
Waarom bevatten juist de eieren van hobbykippen veel PFAS?
Het RIVM heeft nu een landelijk onderzoek aangekondigd om te onderzoeken hoe de hobbykippen PFAS binnenkrijgen. De resultaten daarvan komen in 2025. Maar er zijn wel al een paar voorzichtige aannames die we kunnen doen. Kippen die rondscharrelen in de tuin, pikken van de grond. De grond kan vervuild zijn.
Verder eten kippen ook wormpjes uit deze grond. Wormen zijn eiwitrijk en de meeste PFAS-stoffen, waaronder PFOS, hechten zich sterk aan eiwit. Het idee is dus dat juist kippen die veel buiten lopen en rondscharrellen, meer PFAS binnenkrijgen. Eieren die in de supermarkt liggen zijn veelal van kippen die lang opgehokt zijn geweest vanwege de vogelgriep of die sowieso alleen binnen verblijven.
Hoe kan het dat op zoveel plekken in Nederland, ook waar geen industrie is, de eieren van hobbykippen vervuild zijn?
Het is logisch dat als er een PFAS-bron in je omgeving zit, denk aan een fabriek of een vliegveld, je dan hogere waardes aantreft in je grond of in het water. Soms is de bron minder zichtbaar: in landelijk gebied bijvoorbeeld kan het zijn dat er veel pesticiden worden gebruikt die afbreken tot PFAS die dan via het water en de lucht verspreid worden.
In je buurt kan ook een oude, historische vervuiling zitten. Bijvoorbeeld een fabriek die er tientallen jaren geleden heeft gezeten of als er door de brandweer ooit geblust is met PFOS-houdend blusschuim.
Ook al is er geen directe bron in de omgeving, kan er PFAS in de grond zitten. De giftige PFAS-stoffen worden inmiddels overal ter wereld in meer of mindere mate aangetroffen. Fabrieken die PFAS gebruiken lozen de stof vaak in het water en via de schoorstenen in de lucht. Ook afgedankte producten waar PFAS in zit, kunnen bijvoorbeeld op een vuilnisbelt nog PFAS lekken of verdampen uit een vuilverbrandingsinstallatie waarin ze niet stuk gaan. Wereldwijd zie je dat er hierdoor PFAS in de lucht zit, wat via regenwater overal neerkomt op de grond. Ook zijn inmiddels onze zeeën vervuild, waaronder de Noordzee. Via zeeschuim dat het land in waait, vervuilt dit ook de grond.
Alle testuitslagen van particulieren in kaart
Er is nu een kaart van Nederland gemaakt met daarop de testuitslagen van honderden particulieren door het hele land. Deze website is gemaakt door een particulier die zelf vijf kippen heeft en het een goed idee vond om de testuitslagen openbaar te maken. Je kan je eigen testuitslag opsturen, die dan ook (anoniem) op de kaart wordt gezet.
Zijn de eieren uit de supermarkt wel te vertrouwen?
Navraag bij de NVWA leert dat ze ieder jaar de ‘commerciële eieren’ laten testen. In 2023 waren dat 25 monsters bij verschillende pluimveehouders door het hele land, waaronder scharrel-, rondeel en vrije uitloopeieren. Ook biologische eieren zijn meegenomen. In geen van de monsters is een overschrijding van PFAS gevonden.
Omdat bleek dat veel hobbyeieren rondom de fabriek Chemours in Dordrecht waren vervuild, heeft de NVWA afgelopen jaar ook 19 monsters genomen bij pluimveehouders in de regio Dordrecht. Ook deze monsters voldeden allemaal aan de norm.
In 2022 heeft de NVWA daarnaast ook 50 monsters van vrije uitloopeieren onderzocht op de aanwezigheid van PFAS. Dit werd niet aangetoond in de eieren.
Die norm voor eieren, wat wil dat precies zeggen?
De norm is een Europees vastgestelde norm en schrijft voor hoeveel microgram er van PFAS er in 1 kilo mogen zitten. Dit kan verschillen per PFAS-soort: voor de stof PFOS in eieren is de norm bijvoorbeeld 1 microgram per kilo. Als alle PFAS in het ei onder de grenswaarde blijft, wil dat eigenlijk zeggen: je bent beschermd tegen alle mogelijke effecten van PFAS.
Het verschilt een beetje per persoon, maar over het algemeen geldt: hoe meer je de norm overschrijdt, hoe groter de kans dat je immuunsysteem wordt aangetast. Je lichaam kan zich wat minder goed verdedigen. Dat kan zich uiten op allerlei manieren: denk met name aan een verhoogde vatbaarheid voor infecties. Bij kinderen weten we ook dat PFAS in het lichaam ervoor kan zorgen dat vaccinaties minder goed werken.
De kans is vrijwel nihil dat je alleen van de concentraties PFAS in eieren, kanker krijgt. Daarvoor moet je echt aan veel hogere concentraties PFAS worden blootgesteld. Ook effecten op je schildklier en een verhoogd cholesterol treden alleen op bij aanzienlijk hogere doses.
Als de PFAS in mijn eieren hoger is dan de norm, moet ik dan gelijk stoppen met het eten van de eieren?
Als je weinig eieren eet, is er ook weinig aan de hand. Maar als je iedere dag of meerdere keren per week deze eieren eet, is het verstandig na te denken of je dit nog moet doen. “Als de norm 10x of meer overschreden wordt, dan zou ik ze sowieso helemaal niet meer eten,” aldus toxicoloog de Boer. “Het komt er wel een beetje op neer dat we gaan naar een situatie waarin we eieren van hobbykippen niet meer kunnen eten,” stelt hij. “In ieder geval niet iedere dag.”
Kan ik iets doen om mijn kippen en de eieren PFAS-vrij te krijgen?
Het is altijd goed om te kijken op de verpakking van het voer dat je aan de kippen geeft, of het PFAS bevat. Het lijkt erop dat de kippen die PFAS hebben binnengekregen, dit vooral via de eieren uitscheiden. Als je een kip niet laat scharrelen maar bijvoorbeeld een paar maanden in kippenhok laat zitten waar hij niet uit de grond kan pikken, zou het kunnen dat zowel de kip als het ei minder PFAS bevatten. Alleen: dat wil je eigenlijk niet.
Wat je dan kan doen is de grond waarop de kippen scharrelen met een meter afgraven en vervangen door schone grond. Na verloop van tijd moet je dat dan wel de grond opnieuw vervangen, omdat het de PFAS via de regen en de lucht opnieuw de grond zal vervuilen.
Als er PFAS in mijn eieren zit en ik wil ze niet meer eten: waar moet ik ze dan laten?
Op dit moment kunnen we alleen van PFAS afkomen door het bij speciale bedrijven te verbranden op hoge temperatuur. Als je heel weinig eieren hebt per week, zou je ze bij het GFT kunnen doen. Het allerbeste is echter om de eieren bij het restafval te doen, dus in de grijze bak of kliko. Dan worden ze verbrand. Dit gebeurt weliswaar niet op hele hoge temperatuur, maar een deel van de lange ketens PFAS vallen daardoor wel uiteen in kortere ketens. GGD Zuid Holland Zuid licht op hun website toe dat deze kortere ketens geen of in ieder geval minder invloed hebben op onze gezondheid.
Waar kan ik mijn eieren laten testen?
Er zijn twee aanbieders in Nederland waar je als particulier je eieren kunt laten testen. Je krijgt een speciale verpakking thuis waarmee je meerdere eieren kunt opsturen naar het lab. Normaal gesproken krijg je binnen 10 werkdagen de uitslag. Hierin staat vermeld of je de Europese norm voor PFAS in eieren wel of niet overschrijdt, en zo ja, met hoeveel procent. De meest voorkomende PFAS-soorten worden gemeten. Let op: de testen zijn niet goedkoop. De goedkoopste test kost 270 euro.
Bekijk hieronder de uitzending 'Het PFAS-probleem' terug:
Wil je op de hoogte blijven van dit onderzoek?
Elke week sturen we je onderzoeksverhalen, tips van de redactie, en verhalen die je nog van ons kan verwachten.
