Voor ons onderzoek naar Zwerfplastic komen we in contact met Janneke Smits, eigenaar van een Goudse supschool en het gezicht achter SUPclean-up. Dankzij haar initiatief worden de grachten in de gemeente Gouda wél structureel schoongemaakt, en wel op een creatieve manier. We gaan bij haar langs om poolshoogte te nemen.

Right to Challenge

‘Het meisje van de grachten’, zo wordt ze door menig inwoner van Gouda genoemd. Bijna dagelijks vaart ze op haar SUP-board – dat staat voor stand up paddling – door de Goudse grachten. Of het nu regent, vriest of hartje zomer is. Altijd is ze op het water te vinden. ‘Het is niet normaal hoeveel vuil ik tegenkom. Het water ligt vol blikjes, plastic flesjes, koek- en snoepverpakkingen, sigarettenpakjes en ga zo maar door.’ Kortom: geen fraai gezicht. Om nog maar niet te spreken over wat dit betekent voor de alsmaar groeiende plastic soep en de gevolgen hiervan voor dier, mens en milieu.

Eind 2017 dient Janneke een verzoek in bij de gemeente Gouda, onder de noemer Right to Challenge. Dat is een soort tender waarmee de gemeente bewoners de kans geeft om bepaalde publieke taken of lokale voorzieningen over te nemen van de overheid. Haar voorstel om het afvalbeheer binnen de Goudse grachten over te nemen wordt goedgekeurd. ‘Dat had misschien ook met de timing te maken’, vertelt Janneke ons. ‘Vlak daarvoor had de gemeente een personeelsuitje, waarbij ze met een rondvaartboot door de grachten gingen varen. Dat is een eyeopener geweest. Toen pas zagen ze hoeveel rotzooi er in het water ligt.’

Een structurele aanpak

Dat de grachten bezaaid liggen met plastic, heeft volgens Janneke te maken met het vuil dat vanaf de kant het water inwaait. De verantwoordelijkheid voor het schoonhouden van dit water ligt in principe bij het lokale afvalinzamelingsbedrijf Cyclus, vertelt Janneke ons. ‘Het probleem is dat hun vuilvisboot te grof is om bij de plekken te komen waar ik met mijn SUP wel bij kan. Mijn voorstel viel daarom ook bij hen in goede aarde.’

Inmiddels wordt Janneke met SUPclean-up 8 uur per week ingehuurd door de gemeente Gouda. Met een grijpstok haalt ze wekelijks 4 tot 5 vuilniszakken vuil uit het water op een afgebakend parcours van 2,5e kilometer. Zo’n structurele schoonmaaksessie is volgens Janneke hard nodig. ‘Een sporadische opruimactie is leuk, maar niet voldoende. Afval zinkt naar verloop van tijd naar de bodem. Het lijkt dan wel weg, maar dat is het niet.’

Samen met enkele supcollega’s probeert Janneke ook andere gemeenten te enthousiasmeren voor dit soort lokale samenwerkingen, met als doel de grachten schoon te houden en zo het vuil te onderscheppen voordat het afdrijft naar zee. Toch gaat dit niet altijd zonder slag of stoot. ‘Gemeenten zullen zo lang mogelijk blijven leunen op vrijwilligers, want dat kost hen niks. Maar om tot een structurele oplossing te komen is meer nodig. Waarom zou ik niet betaald hoeven worden en vuilnismannen wel?’