‘‘Harder, harder!’ schreeuwen de massaal toegestroomde boeren in De Bilt. Directeur Hans Brug van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) staat op een geïmproviseerd podium op een honkbalterrein de meute te woord. ‘Wij maken zo zorgvuldig en robuust mogelijke berekeningen en stikstofmetingen.’ Maar de boeren geloven geen woord van wat hij zegt. ‘Alsof alleen wij de schuldigen zijn aan dit stikstofprobleem, ik geloof geen bal van die metingen’, roept een Friese veehouder me toe.
Zelden heb ik zoveel tractoren en boeren bij elkaar gezien. De weg vanaf de snelweg tot aan het geïmproviseerde evenementen terrein is twee kilometer lang en staat vijf rijen dik vol met de landbouwvoertuigen. Sommige boeren uit het noorden en oosten van het land zijn al uren onderweg. ‘Vannacht om twee uur hebben we al verzameld. In kolonne met veertig kilometer per uur zijn we hiernaartoe gereden.’
De kop van jut
‘De overheid heeft zichzelf vastgedraaid in haar eigen wetten en regeltjes en nu zijn wij weer de kop van Jut.’ Dat het de boeren menens is, is duidelijk. De directeur van het RIVM wordt onder politiebegeleiding het terrein afgevoerd. De emoties zitten hoog. ‘Je kan het gewoon niet meer bijhouden, alles wat op ons afkomt. Hoe kan ik zo mijn melkveebedrijf doorzetten? Ik heb enorme investeringen gedaan, een hele nieuwe stal en voldoe aan alle eisen maar als het zo doorgaat kan ik de tent wel sluiten.’
Protesten
Boeren missen duidelijkheid en een landbouwvisie voor de lange termijn. ‘Natuurlijk moeten ook wij de discussie aangaan en innoveren maar práát met ons en doe het niet over onze rug en in dit razende tempo omdat er nu een acuut probleem ligt.’ Een groot deel van de agrariërs heeft twee dagen geleden ook al bij de eigen provincie geprotesteerd tégen de herverdeling van de, ongebruikte stikstofruimte in de vergunningen. Als boeren een vergunning hadden om meer dieren te houden dan dat ze hadden, wilden provincies die extra ruimte weer innemen. ‘Onze rechten geven ze dan aan bouwbedrijven terwijl wij ons veebedrijf niet meer uit kunnen uitbreiden, schandalig.’
Richting Den Haag
‘We komen er aan Den Haag!’ schreeuwt een boer vanuit een lichtmast, de vuisten gebald. Hij krijgt luid applaus. Langzaam stromen de boeren weer richting hun tractoren, geduldig wachtend in hun cabines tot ze de snelweg weer op kunnen draaien richting Den Haag, waar collega-boeren tegen de afspraken in al door de afzettingen heen zijn gereden om te parkeren op het Malieveld.
