“Ik begrijp niet, als een rechter zoiets zegt, dat er wordt doorgegaan met de activiteiten die er zijn”, zegt Bert Westland, inwoner van het piepkleine dorpje Radio Kootwijk, dat pal tegen het uitgestrekte Natura2000-gebied ligt. “We noemen het hier ook wel eens evenemententerrein Radio Kootwijk.” We spreken Westland voor ons onderzoek ‘Bouwen in beschermde natuur’.

Auto’s op de hei

Op een zonnige nazomerdag, wanneer wij hem ontmoeten, vindt in het hoofdgebouw, een prachtig Rijksmonument in art deco-stijl bijgenaamd de Kathedraal, een groot bedrijfsevenement plaats van pensioenfonds ABP én een training van douanepersoneel in de Theaterloods. Ook een monument. Bussen rijden af en aan om bezoekers naar de Kathedraal te vervoeren en de grote parkeerplaats in het natuurgebied staat bomvol. Westland: “Die auto’s mogen hier komen, want die hebben toestemming van Staatsbosbeheer en de evenementenorganisator om hier te parkeren. Er wordt niet alleen híer geparkeerd, maar ook op de hei en in het bos. Nu er een extra activiteit is, rijden er extra pendelbussen heen en weer door Natura2000-gebied.”

Complexe uitdaging

Zendstation Radio Kootwijk werd in de jaren twintig midden in het uitgestrekte natuurgebied aangelegd voor de communicatieverbinding met Nederlands-Indië en andere koloniën. In het hoofdgebouw worden conferenties, beurzen, bedrijfsbijeenkomsten, festivals en muziekvoorstellingen georganiseerd tot zo’n 500 bezoekers.

Staatsbosbeheer bevestigt dat dit soort evenementen, ondanks de vernietiging van de natuurvergunning, door mogen gaan. Voor het terrein van Radio Kootwijk geldt volgens hen dat er sprake is van ‘bestaand gebruik’. Dat wil zeggen dat evenementen zijn toegestaan waarvan de effecten op de natuur niet groter zijn dan in peiljaar 2000, toen de hele Veluwe werd aangewezen als Natura2000-gebied. In dat jaar was KPN nog beheerder van het gebied.

Laurens Jansen van Staatbosbeheer: “Radio Kootwijk is een unieke plek waar cultuur en natuur heel dicht bij elkaar komen. Het openstellen (van de gebouwen, red.) is een belangrijke doelstelling om ook anderen hiervan te laten genieten.” Hij erkent dat de combinatie cultuur en natuur een ‘complexe uitdaging’ is. De gebouwen zelf liggen niet op beschermd natuurgebied, maar 5 meter verderop ‘sta je midden in Natura 2000 gebied met de hoogste beschermde status van natuur’. Jansen: “Je hebt aan de ene kant een monument te onderhouden, maar dat gebeurt in een kwetsbare omgeving. Dus dat moet passend zijn.”

Geen vergunning

“Ik fiets veel op de Veluwe en verbaas mij over wat er hier gebeurt. Niet zo lang geleden was er hier een feestje”, vertelt Westland. “In stiltegebied hè?! Lichten aan midden in de nacht. Mensen hebben er ook geslapen. Ik zie in dit kwetsbare natuurgebied dieselbussen en vrachtauto’s af- en aanrijden. Deze plek, diep in Natura2000-gebied, zou niet door gemotoriseerd verkeer bereikbaar moeten zijn.”

Voor de grootste parkeerplaats op het terrein voor 180 auto’s, ontbreekt op dit moment een vergunning. Ook ontbreekt er een vergunning voor parkeren bij gebouw C, De Droomfabriek, een locatie voor trainingen en coaching. Westland: “Er is geen vergunning voor deze parkeerplaats, maar als je op de website kijkt van De Droomfabriek, dan zie je dat er geadverteerd wordt dat mensen met een auto hier kunnen komen. En als de parkeerplaats vol is, dan kunnen ze nog bij het volgende gebouw staan. Er is ook nog een overloop-parkeerplaats net aangelegd door Staatsbosbeheer.”

Op dit moment is er inderdaad geen vergunning voor de grootste parkeerplaats door de uitspraak van de rechter, beaamt Jansen. “In overleg met de provincie laten we de parkeerplaats liggen, maar dat moet op papier netjes in orde worden gemaakt.” Ook geeft hij toe dat bij gebouw De Droomfabriek, meer auto’s staan geparkeerd dan toegestaan. Jansen “Er staan er nu iets meer dan dat bestemmingsplan aangeeft. Dus dat is een punt waar we mee aan de slag moeten.”

Dode adders

Maar Westland is er nog niet gerust op. In de toekomst verwacht hij nog meer bezoekers en verkeer in het natuurgebied, want zodra er een huurder gevonden wordt, wordt ook het gerenoveerde monument gebouw E in gebruik genomen. Voor gebouw D, dat nog een renovatie te wachten staat, wordt ook een huurder gezocht. De makelaar die namens Staatsbosbeheer de panden te huur aanbiedt, spreekt op de website van ‘twee unieke bedrijfsruimtes, midden tussen zandverstuivingen en wisenten’ met ‘een fenomenaal uitzicht over het omringende gebied’.

Het meest tastbare bewijs van natuurschade zijn de beschermde diersoorten die gedood worden door het verkeer in het natuurgebied. Westland: “Het is hier echt een hotspot voor adders en voor salamanders. Wat mij verdrietig maakt als ik hier rondloop en ik weer een dode adder tegen kom. Op de weg door het gebied worden adders en vliegende herten (grote keversoort, red.) doodgereden, die ziet een automobilist niet.”