‘We zijn blij dat zelfstandigen niet verplicht hoeven deel te nemen in een pensioenfonds. Verleiden mag, maar verplichten niet.’ En dat geldt wat hen betreft ook voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering (aov) voor zelfstandigen; daar zijn ze pertinent tegen. ‘Ten eerste omdat het praktisch onuitvoerbaar is om solidariteit te organiseren binnen een groep die zo divers is; van bouwvakkers tot ICT’ers. En ten tweede omdat je sommige mensen gewoon keihard aan de bedelstaf brengt. Denk aan zelfstandigen met een minimaal inkomen.’

Publieke basisvoorziening voor alle werkenden

ZZP Nederland vindt het jammer dat de politiek het voorstel van een publieke basisvoorziening voor alle werkenden niet gevolgd hebben. Uit een recente achterbanraadpleging voor ons onderzoek Zelfstandigen zonder verzekering, blijkt dat bijna 90 procent van de 5500 respondenten een basisverzekering voor alle werkenden een goed idee vindt. Het gaat dan om een publieke verzekering tegen blijvende en volledige arbeidsongeschiktheid. En er moet sprake zijn van volledige acceptatie en een betaalbare premie.

Voorzitter Maarten Post van Stichting ZZP Nederland, benadrukt dat het alleen gaat om blijvende en volledige arbeidsongeschiktheid en een uitkering op basisniveau. Want keuzevrijheid blijft voor zzp’ers van groot belang. 85 procent van de respondenten is dan ook tegen een volledige AOV-plicht. Wie bijvoorbeeld ook voor tijdelijke of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid verzekerd wil zijn, of een hogere uitkering wil, zou zich zelfstandig bij moeten kunnen verzekeren. ‘Het zijn ondernemers. Ze moeten de vrijheid hebben om zich al dan niet aanvullend bij te verzekeren. We zouden wel graag zien dat verzekeraars mensen makkelijker accepteren. Hierover zijn we met hen in gesprek.’

Steeds meer onverzekerde zzp’ers

Het is een actueel thema. Steeds minder zzp’ers verzekeren zich tegen arbeidsongeschiktheid blijkt uit cijfers van het CBS. Terwijl het aantal zelfstandigen met een hoofdinkomen uit ondernemerschap de afgelopen jaren flink is gegroeid van 769 duizend in 2011 naar 895 duizend in 2016, is het aantal zelfstandigen met een aov in dezelfde periode gedaald van 23,3% naar 19%. Ze vinden het vaak te duur of gaan er vanuit dat hen niks zal overkomen. Daarnaast komt De Monitor in het onderzoek ook mensen tegen die zich wel wíllen, maar niet kunnen verzekeren. Het gaat dan veelal om oudere mensen met fysiek zwaardere beroepen, bijvoorbeeld in de zorg of in de bouw. Of mensen die vanwege een risicovol beroep een eindleeftijd van 55 of 60 jaar op hun polis hebben terwijl ze tot 67 jaar moeten doorwerken.

Grote zorgen om lage dekkingsgraad

Deskundigen, onder wie bijzonder hoogleraar Actief Burgerschap Monique Kremer, verbonden aan de UvA, maken zich zorgen over de lage dekkingsgraad. ‘ Zelfstandigen die een goede gezondheid hebben en hoog opgeleid zijn sluiten vaak geen aov af. Dat betekent dat ze niet meebetalen aan het systeem. Dat is jammer voor het collectief. Hoe meer zelfstandigen zich verzekeren, hoe goedkoper de premie wordt. Nu hebben we veel zzp’ers die kwetsbaar zijn. Als die in de bijstand belanden, draait het collectief, dus jij en ik, daarvoor op.’

In 2017 waarschuwde de Europese Commissie het Nederlandse kabinet: ‘Het sociale vangnet dreigt te scheuren als de opmars van zzp’ers niet stopt.’ De Commissie vindt dat de belastingvoordelen voor zzp’ers (ooit onder meer bedoeld ter compensatie voor de kosten van een aov) moeten worden ingeperkt als ze geen aov afsluiten. Daarnaast zouden de premies omlaag moeten.

Politiek

De roep om een verplichte basisverzekering voor alle werkenden in Nederland klonk in Den Haag dan ook steeds luider. Voor de PvdA was de zzp-verzekering zelfs een cruciaal punt in de onderhandelingen over het nieuw pensioenakkoord. Minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (D66) deelt de bezorgdheid over het grote aantal onverzekerde zzp’ers. Hoe de verplichte verzekering voor zzp’ers er precies uit komt te zien is nog niet duidelijk. Ook lopen er op dit moment nog twee onderzoeken, onder meer naar moeilijk verzekerbare oudere zelfstandigen. De uitkomsten worden nog voor de zomer verwacht.

De achterbanraadpleging van ZZP Nederland is hier te bekijken.