‘God wil dat iedereen rijk, succesvol en gezond is.’

‘Als je geloof sterk genoeg is, zul je vanzelf welvaart ervaren.’

‘Wie zaait, zal oogsten.’

Het zijn voor Bertina Nieuwenhuizen (37) bekende mantra’s. In haar tijd bij de kerk werd ze ermee doodgegooid. Maar toen ze depressieve klachten kreeg en die, hoe hard ze ook geloofde in God, niet weggingen, kwam ze in een worsteling met zichzelf en haar geloof terecht.

Community

Als kind opgegroeid in de Biblebelt, kende Bertina vooral de gereformeerde stroming. Dat trok haar niet. Maar op haar 19e ontdekte ze dat er meer is dan dat. Ze kwam terecht bij een kerk met kenmerken van het welvaartsevangelie. “Bij deze mensen was het geloof geïntegreerd in een gehele levensstijl. Dat vond ik heel mooi.”

Vanaf het moment dat Bertina de kerk binnenstapte, voelde ze zich er welkom. “Het voelde heel erg als een community, iets wat ik zelf best een beetje miste.” Bertina spendeerde er veel tijd. “Ik ging op zondag naar de ochtend- en avonddienst en de gebedsdiensten die voor de gewone dienst waren. En doordeweeks had je vaak nog iets van een kring of een gebedsgroepdienst. Of soms een worshipavond. Ik ging naar alles.”

Geld voor de kerk

Onderdeel zijn van de community betekende ook dat Bertina elke maand geld betaalde aan de kerk. Haar tienden, zoals dat in de Bijbel staat. In ruil daarvoor zou ze voorspoed van God krijgen, bijvoorbeeld in de vorm van financiële welvaart of gezondheid. “Je hebt het concept van zaaien en oogsten”, legt Bertina uit. Het geven van je tienden was niet verplicht, zegt ze. “Maar het wordt wel gezien als een vorm van vertrouwen dat jij hebt in God. En er werd heel erg op gepusht.” Ook meer geven mocht. Hoeveel geld Bertina precies in haar jaren bij de kerk precies heeft afgestaan, weet ze niet. “Maar ik weet zeker dat het boven de tienduizend euro uitkomt. Ik denk dat het wel richting de twintig gaat.”

Psycholoog Michelle van Dusseldorp, die cliënten uit het welvaartsevangelie heeft behandeld, beschrijft de leer als een soort formule. “Ik doe A plus B en dan krijg ik C van God”, legt ze uit. A en B zijn het geven aan en geloven in God. En C kan geld zijn, misschien wel meer dan je hebt gegeven. Maar het kan ook gezondheid zijn: als je ziek bent, geneest God je, als je genoeg gelooft.

Depressie door de duivel

Ondanks dat Bertina haar best deed om aan deze formule te voldoen, bleef de grote voorspoed bij haar uit. In haar tijd bij de kerk kreeg ze juist last van depressieve gevoelens. En daar wilde de kerk weinig van weten. “Als ik daarover begon, werd het vaak gezien alsof dat kwam doordat ik door de duivel werd aangevallen”, vertelt ze. “Ik moest geloven in God en vertrouwen op Hem. Dan zou het wel weer goed komen.”

“Op een gegeven moment kreeg ik ook een boekje van iemand. Die had tegenover alle negatieve emoties een Bijbeltekst gezet die je kon gebruiken. Dus als jij je depressief voelde, kon je bepaalde Bijbelteksten opzeggen die daartegenin gingen. Dus zeggen dat God met je is en je daardoor die gevoelens niet hebt. Dat leek ook een tijdje te werken. Natuurlijk. Omdat je de gevoelens wegduwt totdat het niet meer gaat. Dan komt alles er natuurlijk in één keer uit.”

“Als je maar niet geneest van die depressie, dan ligt het volgens de kerk misschien ook wel een beetje aan je geloof. En dan voel je je ook weer schuldig, wat bovenop die depressie komt.”

Burn-out

Volgens Van Dusseldorp is de ervaring van Bertina typerend voor hoe mensen in een welvaartsevangelie mentale tegenslagen ervaren. “In die gevallen werkt de formule van de kerk niet meer. En als de formule niet meer werkt, wat werkt dan wel? Deze mensen kunnen, en dat gebeurt vaak, in een existentiële crisis komen. Je kunt je heel erg verraden voelen.”

“Ik heb later best een heftige burn-out gehad”, vertelt Bertina. “Waarvan ik nu wel weet dat het ook in lijn lag met al die emoties die ik lang heb weggestopt. Ik heb in therapie dus moeten leren om naar die emoties te luisteren. Ik had gewoon iemand nodig die tegen me zei: je voelt nu iets en daar mag je wat mee.”

Blijvend litteken

“Het duurde wel een paar jaar voordat ik echt afscheid van de kerk kon nemen”, zegt Bertina. “Ook omdat wordt verteld dat het heel belangrijk is om bij een kerk te blijven, omdat je anders sneller misleid kunt worden door de duivel. En nog steeds heb ik soms dit soort gedachten. ‘Misschien hebben ze wel gelijk, misschien ben ik wel misleid omdat ik weg ben gegaan’.”

“Het welvaartsevangelie kan je wereld heel klein maken”, zegt Van Dusseldorp. “Het kan uiteindelijk je zelfvertrouwen en je vermogen om zelf keuzes te maken verzwakken. Het kan zover gaan dat het een religieus trauma wordt. Dat kan helen, maar een litteken blijft. Je kan eroverheen groeien, maar net zoals met alle psychische littekens speelt het op momenten van stress weer op.”

Inmiddels gaat het met Bertina beter. “Ik durf meer te vertrouwen op mezelf”, zegt ze. “Ook al zou ik dat liever nog meer willen kunnen. Ik ben dankbaar dat het leven niet meer zo zwaar is, want zo ervaarde ik het wel.”