Op de oude vliegstrip van de luitenant-generaal Bestkazerne staat een militair konvooi opgesteld van zo’n 60 vrachtwagens, uitgerust met allerlei luchtverdedigingsapparatuur. Begin december reizen een paar honderd militairen af naar Polen, om daar de oostflank van het NAVO-luchtruim te verdedigen tegen mogelijke vliegtuigen, raketten en drones.

Onderdeel van het konvooi zijn de roemruchte Patriot-systemen, die kruisrakketten kunnen afvuren op doelen op grote hoogten en lange afstanden. En een van de nieuwste aanwinsten gaat mee: de C-UAS (Counter Unmanned Aerial Systems). Met deze systemen bindt defensie de strijd aan tegen drones.

Maar terwijl honderden militairen naar Polen afreizen, verschijnen er steeds meer drones in het luchtruim boven West-Europa. In Kopenhagen legden onbekende drones dagenlang het vliegverkeer lam. Het Belgische leger achtervolgde een drone boven hun kazerne met een helikopter, zonder succes. En afgelopen week was het raak in Nederland, boven vliegbasis Volkel en luchthaven Eindhoven werden drones gespot. Waar ze vandaan komen? Niemand die het weet. Al kijkt vrijwel iedere expert naar Rusland.

Al deze ontwikkelingen roepen de vraag op of we belangrijke delen van het Nederlandse luchtverdedigingssysteem en de militairen die dat bedienen wel kunnen missen in Polen.

“Die vraag is simpel te beantwoorden”, zegt kolonel Olav Spanjer, commandant van de eenheid Defensie Grondgebonden Luchtverdedigingscommando (DGLC). "Op dit moment kunnen we ons werk het beste doen in Polen. We gaan daar een logistiek knooppunt beschermen. De dreiging is aan de oostflank van de NAVO en daarom gaan we erheen. Dat heeft ook een afschrikkende werking, daarmee zeggen we: ‘Pas op, Rusland, niet doen'."

Gelaagd luchtverdedigingssysteem

Maar hoe zit het dan met de luchtverdediging in eigen land? Dat ziet er ‘gelaagd uit’, legt kolonel Spanjer uit. “Allereerst staat de luchtmacht 24/7 paraat om met F-35 gevechtsvliegtuigen de dreiging te onderscheppen. Dat is de quick reaction alert.”

Daarnaast beschikt Nederland over meerdere systemen om projectielen uit de lucht te halen. Dat kan met Patriots (lange afstand), NASAMS (middellange afstand) en de counterdrone-eenheid (C-UAS). “Maar je hebt natuurlijk ook systemen nodig die het gevaar kunnen waarnemen, zoals radars”, zegt Spanjer.

Kolonel Spanjer en zijn eenheid komen uit een diep dal. Na de val van de muur eind jaren ‘90 gaat er steeds minder geld naar de luchtverdediging. Tot de Russische invasie in Oekraïne, begin 2022. “Toen keerde het tij voor ons”, legt Spanjer uit. Er werd geïnvesteerd in Patriot-systemen en sinds kort komt er dus ook meer geld beschikbaar tegen drones. Maar al die systemen moeten ook bemand worden. “De komende jaren heb ik ongeveer nog duizend mensen nodig. Dat is mijn grootste prioriteit.”

Soft kill or hard kill

Terug naar de dronedreiging in eigen land. Majoor Ruud bedient zo’n C-UAS, een antidrone-systeem. Hij omschrijft grofweg twee methodes om drones uit de lucht te halen. “Met de soft-kill. Dat zijn systemen om drones te verstoren, of die het besturen van zo’n drone kunnen overnemen. En je hebt de hard kill, dan kies je ervoor om de drone met raketten uit de lucht te halen. Of je kunt er op schieten met machinegeweren.”

Vanaf 2028 maakt een nieuw anti-dronesysteem zijn opwachting. Dan helpt de Skyranger 30 mee bij de luchtverdediging. Dat is een soort tank die projectielen tot zo’n 3 kilometer hoogte uit de lucht kan schieten.

Lakmoesproef tijdens NAVO-top

Op dit moment telt Nederland bijna 100.000 drone-exploitanten. Dat zijn hobbyisten die over een consumentendrone beschikken. Op het oog onschuldig, maar het vertroebelt wel het beeld als er een dronemelding binnenkomt. En ze komen vaak op plekken waar niet gevlogen mag worden. In 2023 meldt de politie Amsterdam 40.000 illegale dronevluchten in de omgeving Schiphol en Amsterdam. De drones vliegen op de hoogte van traumahelikopters en dat kan voor gevaarlijke situaties zorgen.

Enige ervaring met het neutraliseren van drones kreeg majoor Ruud tijdens de NAVO-top, afgelopen juni in Den Haag. Daar werden zo’n 300 drones onderschept en deelde de politie tientallen boetes uit. “Dat waren toch vooral hobbyisten die even de memo hadden gemist dat ze daar niet mochten vliegen. En die hadden niet op ons gerekend”, aldus majoor Ruud.