De natuurcamping in het park, al decennialang een begrip onder natuurliefhebbers, moet plaatsmaken voor een parkeerplaats voor het luxe resort. Als wij Van der Elsken spreken voor ons onderzoek ‘Bouwen in beschermde natuur’ komt hij net terug van een nachtelijk onderzoek naar vleermuizen. “Ik reageerde op jullie artikel omdat ik deze zomer toevallig zelf op de natuurcamping stond in Het Nationaal Park De Hoge Veluwe in Hoenderloo. Dat was de eerste keer dat ik van dit plan hoorde om weer een stukje natuur om te zetten in euro’s. Sommige mensen komen daar al generaties lang nu wordt de camping een ordinair parkeerterrein.”

Van der Elsken werkt vaak voor overheden die hem inschakelen voor ecologisch onderzoek op plaatsen waar ruimtelijke ingrepen gepland zijn, zoals sloop en nieuwbouw van huizen, of de aanleg van een weg. Hij onderzoekt of er zoogdieren, reptielen, amfibieën of vissen voorkomen, die volgens de Wet natuurbescherming beschermde diersoorten zijn. Van der Elsken: “Ik concludeer hoe ruimtelijke ingrepen zich verhouden tot de geldende wetgevingen voor natuur.”

Grootoorvleermuizen

Mag dat eigenlijk: een groot hotel bouwen grenzend aan een Natura2000-gebied? Van der Elsken: “Ja, dat mag, alleen mag zo’n hotel geen negatieve effecten op dat natuurgebied hebben. Als je hier een hotel bouwt dat heel veel verlichting gaat geven, dan straalt dat licht uit op een stuk donker bos en daar zit een kolonie grootoorvleermuizen. Een vleermuis ziet in het donker en functioneert niet bij teveel licht en kan daardoor verstoord raken.”

Ecologisch onderzoek heeft Van der Elsken niet gedaan, benadrukt hij. “Ik was daar gewoon op vakantie. Maar je ziet die vleermuizen over de camping vliegen. Ik had interesse waar die kolonie zat en een klein stukje van de camping langs het pad trof ik een kraamkolonie aan.” De gewone grootoorvleermuis, en ook de hazelworm en rugstreeppad, die ook op de camping zitten, zijn wettelijk beschermd onder de Europese Habitatrichtlijn.

Verhaal dicht breien

Het is Van der Elsken een raadsel waarom er nou juist op deze plaats een hotel moet komen. Ook het verlenen van een ontheffing (vrijstelling) door de Provincie ligt volgens hem allesbehalve voor de hand. “Voordat je een ontheffing krijgt om daar een hotel te bouwen, moet het aannemelijk zijn dat er geen redelijk alternatief is”, vertelt hij. Een ontheffing en compensatiemaatregelen voor de natuur die verloren gaat, worden volgens de regels alleen toegestaan als er geen andere opties zijn die minder schadelijke effecten hebben. Zoals de bouw van het hotel op een andere locatie, verder van het Natura2000-gebied.

De Wet natuurbescherming is hier heel duidelijk over: voor ingrepen die een effect hebben op diersoorten die beschermd zijn, kan alleen een ontheffing worden verkregen als de ‘volksgezondheid, openbare veiligheid of andere dwingende redenen van groot openbaar belang’ spelen. Van der Elsken: “Van een snelweg kan je zeggen: dat is in het landsbelang, want er staat hier constant file. Maar ‘wij willen een leuk hotel bouwen’, is geen gegronde reden. Ik heb het idee dat daar vaak slapjes mee omgegaan wordt vanuit het bevoegd gezag. Ze geven de ontheffing wel af, als je het verhaal maar dicht breidt.”

‘Gewone natuur’ niet beschermd

Van der Elsken maakt zich zorgen over de natuur. “We leven in een tijd waarin we zoveel vragen van de natuur. De recreatiedruk in natuurgebieden is enorm hoog.” Veel stukjes groen in Nederland zijn namelijk niet beschermd en als dat groen verwijderd wordt, hoeft daar geen nieuwe natuur voor terug te komen. “Beschermde natuur moet worden gecompenseerd”. ‘Gewone’ natuur niet”, licht hij toe. “Bosjes met merels en koolmezen zijn beschermd zolang de vogels op het eitje zitten. Maar als de gemeente ’s winters zegt: we gaan het netjes maken en alle bosjes weghalen, dan is dat niet beschermd. Je kunt daar wel tegen ageren, maar je hebt geen juridische basis om je gelijk te halen. Elk bosje dat niet Natura2000 of Natuurnetwerk Nederland is, kan onbeschermd zijn.”

In beschermde natuurgebieden moet verlies aan natuur, bijvoorbeeld door de aanleg van een weg of parkeerplaats, gecompenseerd worden. “Of die compensatie voor beschermde soorten werkt, is ook maar de vraag. Dat werkt zeker geen 100 procent. Dan zie je bijvoorbeeld dat ze als compensatie gras inzaaien met wat kruiden. Daar komen insecten op af en dan hebben de vleermuizen weer te eten. Die dingen werken op papier, maar dat vervangt natuurlijk nooit de situatie hoe het was en dan levert de natuur weer wat in.”

“De natuur verliest eigenlijk altijd. Je ziet dat er landelijk gezien steeds minder onbeschermde natuur is. Op termijn gaat dit soort ontwikkelingen zijn tol eisen, denkt Van der Elsken: “Dan kom je er over 20 jaar achter dat gewone soorten zoals merels en koolmezen, ineens op de beschermde lijst moeten, omdat je er nu eigenlijk mee mag doen wat je wil en daar geen onderzoek naar hoeft te doen.”