Ik bel met dierethicus Franck Meijboom van de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht voor ons onderzoek Wilde natuur in Nederland.

Waarom blijven mensen nog steeds zélf ingrijpen in het gebied?

‘De Oostvaardersplassen is een gebied waar ik al jaren bij betrokken ben als dierethicus. We vinden de natuur mooi zolang het past in het ideaal plaatje zoals we dat vaak zien in natuurfilms. Als een leeuw een gazelle pakt dan hebben we daar ontzag voor. Dan is er begrip dat de natuur en wilde dieren niet vriendelijk en schattig zijn. En dat dieren ook echt lijden. Maar mensen accepteren het niet als dat hier gebeurt.

‘Dit is geen Afrika’ wordt er dan geroepen. Door ons toedoen leven de dieren in het Oostvaardersplassen gebied in een afgerasterd gedeelte, achter hekken. Ecologen kijken naar het ecosysteem als geheel: hoe doen de vogels het? Hoe gaat het met de vegetatie? En de grote grazers zijn daar onderdeel van. Maar er is dus een groep mensen die kijkt vooral naar het individuele dier en dat heeft even niet te eten. Dat moet ‘gered’ worden. Je zag het ook afgelopen zomer in Rotterdam, toen door een grote lekkage zwanen besmeurd raakten met stookolie. Mensen gingen met gevaar voor de eigen gezondheid vogels redden.’

Dus welk beleid ook ingezet wordt, u heeft niet het idee dat ecologen, actievoerders en politiek op één lijn komen?

‘De discussie is vooral: beschouw je het Oostvaardersplassen-gebied als natuur en een stabiel ecosysteem of zie je het gebied als ‘dierentuin’ met gehouden dieren waar je zorgplicht voor hebt. Daar schuurt en botst het en dat krijg je er, ben ik bang, ook niet meer uit. Het is natuurlijk ook vrij uniek wat we hier hebben. Juist het beheervraagstuk is het grootste probleem van de Oostvaardersplassen. En daar komen steeds weer nieuwe issues bij. Nu wordt bijvoorbeeld geroepen dat anticonceptie moet worden ingezet als dé oplossing tegen het afschieten van edelherten. Maar ook dat roept weer allerlei ethische vragen op: hoever moeten we gaan in het beïnvloeden van de voortplanting van een wilde populatie? Wat is nog ‘natuurlijk’? En de antwoorden daarop zijn niet feitelijk te geven. Hoe je als individu in die discussie staat is bepalend. Dat zijn dus puur ethische afwegingen die we als samenleving moeten maken en nee, niet iedereen denkt daar hetzelfde over. ‘

Maar wat moet er dan gebeuren?

‘De discussie in de Oostvaardersplassen staat niet op zichzelf. Ook de terugkeer van de wolf en het wel of niet opvangen van ‘huilers’, jonge zeehonden die hun moeder kwijt zijn, raken aan dat vraagstuk: hoe ga je in een dichtbevolkt gebied om met niet-gehouden dieren? Natuurlijk is het Oostvaarderplassen-gebied specifiek omdat wij als mens de grote grazers er zelf in geplaatst hebben. De Waddenzee beschouwen we wel als een écht wild natuurgebied. Maar ook daar speelt het dilemma of we die aangespoelde jonge zeehonden moeten opvangen of niet? Zonder moeder redden ze het zeker niet en gaan ze dood. ‘Ja, omdat ze zielig zijn’, zegt de één.

‘Afblijven, laat de natuur haar gang gaan’, roept de ander. Ook hier zie je hetzelfde patroon. En om op het nieuws in te haken: de wolf is nog niet eens gevestigd hier in Nederland of er zijn al politici die bij voorbaat roepen ‘afschieten’. Een ander staat te juichen om de komst van de wolf.'

Bij de Oostvaardersplassen zijn jarenlang ecologen en wetenschappers betrokken. Zelfs twee internationale evaluatie-commissies hebben zich erover gebogen. Tot nu toe was het beleid om dieren die de winter niet zouden overleven al in een vroeg stadium af te schieten. Maar draagkracht voor dit beheer ontbrak, de onrust werd alleen maar groter. Nu is er dan voor gekozen om gezonde herten af te schieten, de kudde drastisch uit te dunnen en Konikpaarden te verplaatsen. Kijk, als politiek, wetenschap en samenleving er niet meer samen uitkomen, dan wordt er in Nederland al snel een commissie ingesteld die de doorslag moet geven. Maar als deze zich laat leiden door onrust ‘we moeten wel ingrijpen want we kunnen het risico niet lopen dat het in de winter weer mis gaat met de grote grazers,’ dan vraag ik me af: is dit de beste uitkomst voor dier en natuur of is dit het beste uitkomst voor de mens? Dat moet de toekomst uitwijzen.’