“Bent u ook van mening dat het onwenselijk is dat schepen met vrijwel uitsluitend Russische bemanning vrij kunnen rondbewegen tussen onze Nederlandse cruciale infrastructuur”, vragen de Kamerleden aan ministers Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken) en Barry Madlener (Infrastructuur en Waterstaat). De partijen roepen Veldkamp op in Europa te pleiten voor een totaalverbod op de import van Russisch gas.

De EU was al van plan de import van vloeibaar gas (LNG) op termijn aan banden te leggen, maar aardgascondensaat – een bijproduct van de gaswinning waaruit onder meer benzine kan worden gemaakt – staat niet op de sanctielijst. De partijen pleiten voor een landelijk verbod als Europa niet snel over de brug komt.

De Kamerleden willen ook dat Nederland de havens sluit voor schepen die sterke banden hebben met Rusland, of waarvan de bemanning vrijwel uitsluitend Russisch is, schrijven ze.

Tankers in Rotterdam

De Kamervragen volgen op een onderzoek van Pointer (KRO-NCRV) waaruit blijkt dat tankers met Russisch aardgascondensaat elke twee weken aanleggen in Rotterdam. Aan boord van de tankers, die onder de vlag van Cyprus varen, werken mogelijk Russische geheim agenten.

“Het is heel erg frustrerend dat we enerzijds er alles aan doen zodat Oekraïne zich kan blijven verdedigen, en anderzijds we toch via een omweg de Russische oorlogsmachine blijven financieren. Want dat is wel wat hier gebeurt”, zei CDA-Kamerlid Derk Boswijk eerder tegen Pointer.

D66-Kamerlid Jan Paternotte is het daarmee eens. "De voortdurende import van Russisch aardgascondensaat en LNG is onbestaanbaar. Europa heeft sancties ingesteld om te voorkomen dat we Poetins oorlogskas blijven vullen, maar via dit soort achterdeurtjes blijft er toch Russisch gas Europa binnenkomen", zegt hij. "Dat is niet alleen moreel onhoudbaar, het vormt ook een veiligheidsrisico. De signalen die Pointer noemt van mogelijke Russische inlichtingenoperaties via deze schepen maken de situatie alleen maar urgenter. We hebben in Europa een serie voorbeelden gezien van Russische sabotage en sterke vermoedens daarvan."

‘Verbod Russische schepen uitbreiden’

Een jaar geleden stelde de toenmalige minister van Infrastructuur en Waterstaat een verbod in voor Russische schepen in Nederlandse havens, nadat Pointer onthulde dat Russische vissersschepen in de Eemshaven vrij zicht hadden op een militair terrein waar ook goederen voor de NAVO worden geladen en gelost. Dat verbod geldt niet voor de condensaatschepen, die weliswaar alleen Russisch aardgascondensaat vervoeren, maar onder de vlag van Cyprus varen en in handen zijn van een Grieks gasbedrijf.

De Kamerleden willen dat dat verbod nu wordt uitgebreid voor alle schepen die voor Rusland varen of uitsluitend Russische bemanning hebben. “Bij de situatie rond de Eemshaven hebben we toen ook gezegd: is het nog wel wenselijk dat er Russische schepen met Russische bemanning aanleggen in een haven waar we militaire spullen opslaan? Daar is toen actie op ondernomen. En eigenlijk zie ik hier dezelfde aanleiding voor”, aldus Boswijk.

Geheimagenten

Volgens de Russische maritieme doctrine uit 2022, een strategisch document waarin de ontwikkelingen en doelstellingen van de Russische marine staan omschreven, moeten Russische zeelieden altijd tot de beschikking staan van het Russische leger. In de doctrine staat dat de bemanning van tevoren wordt getraind voor inzet bij “speciale operaties”.

Een onderzoeksjournalist van de Noorse website High North News onthulde in maart dat de Russische geheime dienst FSB (de Federale Veiligheidsdienst van de Russische Federatie) volledige controle heeft gekregen over de Yamal LNG vloot, die van het Noord-Russische Sabetta naar Europa vaart. Daaronder vallen ook de schepen die Russisch vloeibaar gas aan Nederland leveren.

De schepen met Russisch aardgascondensaat varen dezelfde route. Ook daar zouden mogelijk geheim agenten aan boord zijn. “Het is mogelijk, misschien zelfs waarschijnlijk”, zei de onderzoeksjournalist van High North News eerder tegen Pointer.

Nederlandse vloot

Een verbod op schepen met vrijwel uitsluitend Russische bemanning heeft mogelijk ook gevolgen voor de Nederlandse commerciële vaart. De Russische maritieme doctrine geldt voor alle Russische bemanningsleden, dus ook voor hen die op Nederlandse schepen werken. Op dit moment zijn bijna 1900 Russische zeelieden, waaronder 347 kapiteins, werkzaam op schepen onder Nederlandse vlag, zo meldde Schuttevaer eerder op basis van cijfers van de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (KVNR).

Volgens de reders zou de Nederlandse vloot echter stil komen te liggen als de Russische bemanningsleden geen werkvergunning meer krijgen.

Incidenten

Een verbod op schepen die voor Rusland varen is niet onlogisch. Vrachtschepen die door Rusland worden ingezet om Europese sancties te vermijden zijn eerder betrokken geweest bij incidenten op de Oostzee. In oktober 2023 trok de New New Polar Bear gasleiding Balticconnector kapot. De Yi Peng 3 werd in november vorig jaar tegengehouden nadat het in de Oostzee twee datakabels kapot zou hebben getrokken. Olietanker Eagle S zou eind december verschillende kabels in de Oostzee hebben vernield. Hard bewijs dat er sprake is van sabotage in opdracht van Rusland is nog niet gevonden door de Oostzeelanden die de incidenten onderzoeken.