Met een klacht over een notaris kan je terecht bij één van de vier kamers voor het notariaat: Amsterdam, Arnhem-Leeuwarden, Den Haag of Den Bosch. Deze kamers zijn onderdeel van de onafhankelijke tuchtrechtspraak en controleren onder andere of notarissen zich aan de gedragsregels van hun beroep houden.

Na het indienen van een klacht, kan de notaris hier schriftelijk op reageren. ‘Dat leidt dan vaak tot een zitting, waarin beide partijen worden gehoord. Naar aanleiding daarvan komt de kamer tot een beslissing’, vertelt Fanny Pietersma-Smit, secretaris bij de kamer voor het notariaat in het ressort Den Haag.

Weinig terechte klachten

Op basis van ons onderzoek naar de tuchtrechtuitspraken schatten wij het aantal klachten dat sinds 2005 is ingediend tegen notarissen over het onzorgvuldig beoordelen van wilsbekwaamheid van een cliënt, op ongeveer honderd. Dit is een schatting op basis van de openbare tuchtrechtuitspraken over notarissen, waarin de woorden wilsbekwaam en wilsonbekwaam voorkomen. Bij slechts dertien van deze uitspraken bleek de klacht terecht.

Hoe kan het dat zo weinig van deze klachten terecht waren? De kamer voor het notariaat benadrukt in haar uitspraken dat de tuchtrechter alleen beoordeelt ‘of de notaris in de gegeven omstandigheden voldoende zorgvuldigheid heeft betracht bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid van cliënt’. Het gaat er bij de tuchtrechter dus niet om dat je bewijst of de cliënt ook daadwerkelijk wilsonbekwaam was.

Beoordeling van klacht

Om de wilsbekwaamheid van een cliënt zorgvuldig te beoordelen heeft de notaris een stappenplan. Woont iemand bijvoorbeeld in een zorginstelling en is de notaris op de hoogte van de dementie van een cliënt? Dan kan de notaris een onafhankelijk arts inschakelen. Die kan dan beoordelen of iemand wilsbekwaam is.

In 2017 kwam een klacht voor de tuchtrechter waarbij de notaris wel op de hoogte was van deze feiten, maar geen onafhankelijk arts ingeschakelde. De klacht bleek terecht. De aanwijzingen uit het stappenplan voor notarissen lijken dus een belangrijke leidraad te zijn in de beoordeling van de tuchtrechter. ‘We leggen het (stappenplan, red.) er wel naast’, vertelt Pietersma-Smit van de kamer voor het notariaat in Den Haag.

‘Maar als de notaris geen twijfel heeft, hoeft hij het stappenplan niet toe te passen.’ zegt Pietersma-Smit. Madeleine Hillen-Muns van het Notarieel Bureau en extern adviseur bij de Koninklijke Notariële Beroepsvereniging beaamt dit: ‘Het is niet zo, dat als je het stappenplan niet volgt, dat je dan per definitie fout zit’.

‘Maatregel weegt heel zwaar’

Blijkt de klacht tegen de notaris terecht, wat gebeurt er dan? De tuchtrechter kan de notaris alleen een maatregel opleggen: van een waarschuwing of een berisping tot schorsing of ontzetting uit het ambt. Volgens de kamer voor het notariaat in Amsterdam ‘zal in de praktijk, als het de eerste keer is bij de betrokken notaris, doorgaans volstaan worden met een waarschuwing of berisping’.

Dat klinkt als een lichte straf, maar volgens Hillen-Muns weegt zo’n maatregel voor een notaris heel zwaar. ‘Als een notaris een maatregel opgelegd krijgt, ligt die een week met zijn hoofd onder een kussen. Want notarissen worden er door hun collega’s op aangekeken.’

Ga je een stap verder en wil je het testament ongeldig laten verklaren? Dan kan je naar de civiele rechter. In dat geval moet je wel aantonen dat iemand wilsonbekwaam was tijdens het tekenen van bijvoorbeeld een testament.

We hebben ook contact opgenomen met de kamers voor het notariaat in ressort Arnhem-Leeuwarden en Den Bosch, maar nog geen reactie ontvangen.