Minister Grapperhaus (Veiligheid en Justitie) stelde onlangs ‘helemaal klaar’ te zijn met appende automobilisten. Hij wil een maximum gevangenisstraf van twee jaar voor dit roekeloze rijgedrag, als het niet tot een ongeluk leidt. Als dat namelijk wel het geval is dan gaat het maximum naar zes jaar celstraf. Met de plannen wil Grapperhaus de verkeersveiligheid verbeteren.

De minister baseerde zijn plannen op twee onderzoeken naar de strafmaat bij verkeersdelicten, van de universiteit Groningen, en van het instituut van Marc Groenhuijsen, Intervict. Groenhuijsen: ‘Waar wij over praten, dat zijn echte wegpiraten, mensen die het leven van andere burgers systematisch, dagelijks in de waagschaal stellen. En daar stellen wij een concrete en doeltreffende oplossing voor in het vooruitzicht. Ik ben heel blij dat de minister een stap in de richting zet om aan die aanbeveling gevolg te geven.’

Maar volgens Groenhuijsen is strenger straffen alleen niet voldoende om de verkeersveiligheid te verbeteren. ‘Dan moet je niet alleen de wet wijzigen maar dan moet je ook flankerende beleidsmaatregelen treffen, en dan zijn elf mobiele camera’s een bijna pathetische eerste stap.’ Als strenger straffen niet samengaat met maatregelen waardoor mensen ook daadwerkelijk gepakt worden, ‘dan verandert er niks’, aldus Groenhuijsen.

Testfase

De mobiele camera bevindt zich bovendien nog in de testfase. Pas als die met succes wordt afgerond zullen alle politie-eenheden een camera tot hun beschikking krijgen. Bovendien zitten er nog juridische haken en ogen aan. Zo is nog onduidelijk of het bewijs dat met de camera verkregen wordt, juridisch standhoudt.

Zwaarder straffen alleen helpt niet om de verkeersveiligheid te verbeteren, stelt ook de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV). Die zette tal van studies op een rij naar het effect van de strafmaat op ons gedrag in het verkeer. Conclusie: voor straffen die al relatief zwaar zijn, zoals voor rijden onder invloed of opgelegd door een rechter, ‘is er weinig bewijs dat een verzwaring van die straf positieve gedragseffecten heeft.’ Wat wel werkt, aldus het SWOV, is handhaving.

‘Subjectieve pakkans’

Terwijl de camera nog niet in bedrijf is, krijgt de politie er geen extra mankracht bij om op te treden tegen appende automobilisten. Dat stelt Egbert-Jan van Hasselt, die als landelijk projectmanager infrastructuur bij de politie verantwoordelijk is voor de handhaving in het verkeer.

Van Hasselt hoopt daarom dat de proef met de camera’s een succes wordt. En daarbij gaat het volgens hem niet zozeer om de feitelijke kans dat mensen gepakt worden met hun mobieltje in de hand, maar om de zogenoemde subjectieve pakkans, ofwel de kans die mensen dénken te hebben om gepakt te worden. En die kans zal volgens hem aanzienlijk toenemen met de komst van de mobiele camera.

Volgens verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen werkt dit niet zo. Volgens hem moet de feitelijke of ‘objectieve’ pakkans ook hoog zijn willen mensen hun gedrag aanpassen omdat ze denken gepakt te kunnen worden. ‘Je moet van vrienden horen van: ‘Joh, ik heb alweer een bekeuring in de bus’. Dan wordt het een ander verhaal.’

Reactie ministerie

Na jaren van daling worden er de afgelopen jaren weer meer mensen in het verkeer aan de kant gezet door de politie. Het ministerie laat ons weten er samen met de politie aan te werken om die stijgende lijn voort te zetten.

Maar staandehoudingen zijn arbeidsintensief, stelt het ministerie, en daarom zou de mobiele camera een uitkomst zijn. ‘In vergelijking met de huidige manier van handhaving met betrekking tot handheld bellen en appen zal bijvoorbeeld de slimme camera (als deze in gebruik genomen kan worden) voor een schaalvergroting zorgen.’